Από την πρώτη άλωση στην τρίτη;

του Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Μεταλληνού

Εάν αποφράδα ημέρα είναι η 29η Μαΐου 1453, αφού “η πόλις των πόλεων”,  έπεσε στα χέρια των Τούρκων, εξίσου σημαντική είναι και η 13η Απριλίου 1204, ημέρα κατά την οποία η Πόλη κατακτήθηκε από τους Σταυροφόρους και τους Φράγκους.

Μετά το 1204 αρχίζει η μακρά περίοδος της πτώσης της Αυτοκρατορίας. Η Πόλη πλέον ήταν καταδικασμένη να πέσει, να πεθάνει. Το κύριο χτύπημα κατά της Κωνσταντινουπόλεως και της Αυτοκρατορίας της Ρωμιοσύνης, της Ρωμανίας, γίνεται το 1204 και όχι το 1453. Το 1453 δόθηκε η χαριστική βολή. Από εκεί και πέρα, η εξέλιξη των πραγμάτων είναι σημαντική.

Ο ανομολόγητος στόχος των Σταυροφοριών ήταν η κυριαρχία στη Ανατολή. Το πνεύμα, οι στόχοι και η κινητήριος δύναμή τους ήταν η ενοποίηση Δύσης και Ανατολής, η πραγμάτωση μια υπερ-ενωμένης Ευρώπης υπό το σκήπτρο της Φραγκοσύνης. Αυτός ήταν ο στόχος τόσο της θρησκευτικής όσο και της πολιτικής ηγεσίας τους. Το ίδιο σχέδιο θα επαναληφθεί από το Μέγα Ναπολέοντα στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα. Κι αυτό το όραμα της ενωμένης Ευρώπης έγινε πραγματικότητα σήμερα με την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σήμερα είναι πλέον ξεκαθαρισμένο πως η εκτροπή της σταυροφορίας προς την Κωνσταντινούπολη ήταν σκόπιμη. Κι αυτό φαίνεται από το γεγονός πως, όταν καταλαμβάνεται η Πόλη, η καταστροφή είναι πλήρης. Τα εγκλήματα των χριστιανών της Δύσεως ήταν τρομακτικά, σε σημείο που, όπως λένε οι ιστορικοί, δεν μπορούν να συγκριθούν με όσα έκαναν αργότερα οι Μουσουλμάνοι.

Μια πρώτη, θετική, συνέπεια ήταν η γνώση της Δύσεως. Το σχίσμα ενεργοποιείται το 1204. Οι Βυζαντινοί αντιλαμβάνονται τι σημαίνει Φραγκιά. Δημιουργούνται δύο παρατάξεις, η ανατολική παράταξη, αυτοί που είχαν πλέον κατανοήσει ότι δυστυχώς δυνατότητα φιλίας με τη Δύση δεν μπορεί να υπάρξει, και η δυτική παράταξη, εκείνοι που και μετά το Σχίσμα επέμεναν στη συνεργασία με την οποιαδήποτε Δύση. Αρχίζει λοιπόν ο διχασμός. Μετά το 1204 γίνεται αντιληπτό ότι ουσιαστικοί εχθροί του γένους των Ορθοδόξων είναι οι Φράγκοι.

Μετά το 1204 συνεχίζεται η πτωτική πορεία του Ελληνισμού και όλης της Ρωμηοσύνης ως το 1821, όπου το έτος αυτό έχουμε την επιβεβαίωση της διατηρήσεως της ψυχικής δυνάμεως, του ψυχικού δυναμισμού του έθνους και του γένους μας.

Εκείνο που έσωσε το Βυζάντιο και δεν έπαψε να υπάρχει ιστορικά, είναι πρώτον η Εκκλησία και δεύτερον είναι η αυτοκρατορική ιδέα, με τον πνευματικό της πάντα χαρακτήρα. Ποτέ το Βυζάντιο δεν στηρίχθηκε σε σύνορα, στηρίχθηκε στην ιδέα της παγκόσμιας κοινωνίας που εντάσσει όλο τον κόσμο μέσα εις την αγκαλιά του Χριστού και ενώνει «εν Χριστώ» όλους τους ανθρώπους.

Σήμερα αναδύεται και πάλι το φάσμα του 1204 αυτό το πνεύμα δεν νικήθηκε ποτέ, δεν πέθανε. Επιβιώνει με τους δυτικόφρονες ευρωπαϊστές οποιασδήποτε μορφής, που εμφανίζονται στο προσκήνιο. Η διαδικασία του εκδυτικισμού μας συνεχίζεται. Ο στόχος ήταν το σβήσιμο της αυτοκρατορίας της Νέας Ρώμης, διότι  αν δεν γινόταν αυτό, η αυτοκρατορία της Ενωμένης Ευρώπης δε θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα. Στόχος ήταν και είναι ο εξευρωπαϊσμός, η αυτοπαράδοσή μας δηλαδή στα δυτικά μοντέλα, στα δυτικά πρότυπα.

Η Δύση όμως άλλαξε; Η Ευρώπη άλλαξε; Υπάρχει μια μόνιμα αρνητική στάση, η οποία αρχίζει από τον 18ο αιώνα. Η ευρωπαϊκή αιχμαλωσία της παιδείας μας και της πολιτικής μας δείχνει ότι εισήλθαμε σε μια τρίτη άλωση, που είναι συνέχεια της αλώσεως του 1204. Το 1453 είχαμε τις ψυχικές δυνάμεις και τα συνειδησιακά αποθέματα, το φρόνημα -όπως λένε εκκλησιαστικά- να υπερβούμε την κατάσταση. Σήμερα φαίνεται πως οι περισσότεροι δεν τα διαθέτουμε. Δόξα στο Θεό, η μαγιά μένει· μένει η πλατιά λαϊκή βάση και συνεχώς αποδεικνύεται αυτό που το λέμε πολλές φορές, ότι ο λαός μας προηγείται της ηγεσίας του. Εμείς έχουμε την εσωτερική ελευθερία και γι’ αυτό το λόγο υπάρχουν οριακές στιγμές μέσα στην πορεία μας, όπου δεν υπακούμε στα κόμματα και στην ηγεσία μας. Δεν υπακούμε ακόμη και στην εκκλησιαστική ηγεσία, όταν δε μας διδάσκει το νόμο του Χριστού μας και δε συνεχίζει το κήρυγμα τον Άγιων Πατέρων.

Σε μας δεν περνάνε τα πάντα μέσα από τη λογική, αλλά από την ενοποιημένη και ενωμένη ύπαρξη του ανθρώπου. Σε μας πορεύεται η λογική μαζί με την καρδιά όχι ως συναίσθημα. Η καρδιά είναι ο χώρος όπου λειτουργεί η Χάρη του Θεού. Για μας η καρδιά είναι το κέντρο της υπάρξεως, εκεί μέσα σώζεται ή εκεί μέσα χάνεται ο άνθρωπος. Αυτή λοιπόν η ολοκληρωμένη παρουσία και έκφραση του Έλληνα, του ανθρώπου, δε μπορεί να γίνει κατανοητή στη Δύση.

Στόχος των Δυτικών -και των Παπικών συμπεριλαμβανομένων- συνεχίζεται να είναι η αποσύνδεση της Ορθοδοξίας από τον Ελληνισμό· αυτό σημαίνει χωρισμός Εκκλησίας - Πολιτείας. Ο χωρισμός για τον οποίον γίνεται κατά καιρούς λόγος, δεν σημαίνει διοικητικό χωρισμό, διότι αυτός υπάρχει και καθορίζεται νομικά. Θέλουν την αποσύνδεση της Ορθοδοξίας από όλες τις δομές, από όλους τους θεσμούς, από όλες τις περιπτώσεις του εθνικού μας βίου. Σήμερα λοιπόν υπάρχει απειλή αλώσεως της ψυχής, διότι τα σύνορά μας πλέον δεν είναι γεωγραφικά. Αυτοπαραδοθήκαμε στην ευρύτερη αυτή ένωση που λέγεται Ενωμένη Ευρώπη και στη Νέα Εποχή και στη Νέα Τάξη Πραγμάτων. Τα σύνορά μας όμως συνεχίζουν να είναι μέσα στην ψυχή μας. Εκεί ζει και επιβιώνει ο Ελληνισμός, ο Ελληνορθόδοξος άνθρωπος κι εκεί χάνεται. Η νεολαία μας, η νεολαία της Κύπρου και οι συνειδητοποιημένοι Χριστιανοί αποδεικνύουν ότι δεν χάθηκαν όλα, και δεν χάθηκαν όλα γιατί δεν χάθηκε η οικογένεια. Εμείς, ως Έλληνες και ως Ορθόδοξοι, σώζουμε ακόμα την οικογένεια. Συνεχίζουμε να ζούμε «εν Χριστώ». Ο Θεός είθε να μας δίνει δύναμη, να κραταιώνει τους ποιμενάρχες μας, να κραταιώνει τον κλήρο, τους εκπαιδευτικούς, τους γονείς, ώστε να κρατήσουμε ορθό αυτόν τον τόπο, την Ελλάδα των αγίων και των ηρώων.

----------------

* Απομαγνητοφωνημένα αποσπάσματα από την ομιλία στον Ιερό Ναό Αγίου Θεράποντα στις 23 Απριλίου 2004, με τη συμπλήρωση 800 χρόνων από την πρώτη άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1204 και 950 χρόνων από το Σχίσμα του 1054.