Επίκαιρο το μήνυμα του Πλάτωνα.

Του Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Τα όσα τραγικά συμβαίνουν στην Ελληνική Δημοκρατία θυμίζουν το πόσο επίκαιρο είναι το μήνυμα του Πλάτωνα και του δασκάλου του Σωκράτη. Ο Αλεξαντρ Κοϊρέ στο κλασικό έργο του «Εισαγωγή στην ανάγνωση του Πλάτωνα»* γράφει σχετικά:

«…Μας φαίνεται περιττό να επιμείνουμε στην εκπληκτική διαχρονικότητα και επικαιρότητα της πλατωνικής σκέψης. Δεν χωρεί αμφιβολία, ένα σύγχρονο Κράτος στο ελάχιστο δεν μοιάζει με την αρχαία Πόλη…Όμως διαβάζοντας τις βαθιές και καυστικές κάποιες φορές σελίδες με τις οποίες ο Πλάτωνας περιγράφει την παρακμή της αθηναϊκής δημοκρατίας, που, δια μέσου της αναρχίας και της δημαγωγίας  διολισθαίνει προς τη δικτατορία και το δεσποτισμό, ο σύγχρονος πολίτης μπορεί αβίαστα να διαπιστώσει τις ομοιότητές τους.

Αυτό συμβαίνει γιατί η αρχαία Πολιτεία και η μοντέρνα Πολιτεία, τόσο διαφορετικές φαινομενικά, είναι και οι δύο πολιτείες ανθρώπινες. Και η ανθρώπινη φύση, παρόλα όσα λέγονται, λίγο έχει αλλάξει στη διάρκεια των αιώνων που μας χωρίζουν από τον Πλάτωνα. Κυριαρχούν πάντοτε οι ίδιες παρορμήσεις, η σαγήνη των «καλών πραγμάτων» αυτής της ζωής, ο πλούτος, οι ηδονές, η φιλοδοξία, οι τιμές,που ωθούν και προσδιορίζουν τα πάθη της. Και πάντα οι ίδιες αιτίες αντίστασηςστις παρορμήσεις, τιμή, πιστότητα, αγάπη της αλήθειας, αφοσίωση στο καλό. 

Αυτός είναι ο λόγος που το δίδαγμα του Πλάτωνα και το μήνυμα του Σωκράτη, που μας έρχονται μέσα από τους αιώνες, έχουν για μας μεγάλη  βαρύτητα και επίκαιρη σημασία.

Προσέξτε μας λέγουν: Επαγρυπνείτε για την Παιδεία που δίνει η Πολιτεία, για τους μελλοντικούς πολίτες της. Μην αρκείσθε να τους εκπαιδεύσετε σ’ εκείνη ή την άλλη εργασία, επάγγελμα ή υπηρεσία: είναι η ηθική εκπαίδευση, είναι η αφοσίωση στην Πολιτεία που καθιστά καλούς τους πολίτες. Μην ξεχνάτε πως είναι η φιλία και η αλληλοβοήθεια που δημιουργούν τους δεσμούς οι οποίοι την ενώνουν και την ενδυναμώνουν… Μην αφήνετε να εισβάλουν στην Πολιτεία η διχόνοια, ο φόβος και το μίσος. Προσέξτε: μην αφήσετε η περιφρόνηση στους νόμους να εγκατασταθεί και να κυριαρχήσει στα σωθικά της. Η περιφρόνηση των νόμων είναι το δηλητήριο που διαλύει την Πολιτεία. Η περιφρόνηση των νόμων οδηγεί στηναναρχία και αυτή οδηγεί κατ’ ευθείαν στην τυραννία.   

Προσέξτε: μην συγχέετε τονπολιτικό με τον δημαγωγό, αυτόν που σας διαφωτίζει με αυτόν που σας κολακεύει. Δυσπιστείτε στα όσα σας λέγει ο κόλακας: δεν είναι για το καλό σας, είναι για το δικό του συμφέρον που εργάζεται. Προσέξτε: διαλέγετε σωστά όσους ασκούν δημόσια εξουσία. Μην αφήσετε η αριστοκρατία της διοίκησης να μεταμορφωθεί σε μια φιλόδοξη κακοκρατία».

Και επιλέγει, σε ελεύθερη ερμηνεία, ο Κοϊρέ: « Στην κρίση Έλληνες που περνάτε ακούστε τις συμβουλές του Σωκράτη και του  Πλάτωνα».-   

*Από το βιβλίο του Alexandre Koyre: “Introduction a la lecture de Platon”, Gallimard, Paris, 1962.