Σχόλια στον Απόστολο της Κυριακής (Των Αγίων Πατέρων)

Η πλάνη των αιρέσεων

«Αιρετικόν άνθρωπον μετά μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού, ειδώς ότι εξέστραπται ο τοιούτος και αμαρτάνει ων αυτοκατάκριτος»

Η Εκκλησία μας θυμάται σήμερα και τιμά τη μνήμη των αγίων πατέρων που έλαμψαν με την παρουσία τους στις πρώτες έξι οικουμενικές συνόδους, με ιδιαίτερη μνεία στην Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο που συγκλήθηκε στην Χαλκηδόνα της Κωνσταντινούπολης το 451 μ.Χ.

Στη Σύνοδο αυτή διατυπώθηκε η αλήθεια της πίστεως γύρω από το Πρόσωπο του Χριστού και καταδικάστηκε η πλάνη των αιρέσεων που έθεταν υπό αμφισβήτηση το δόγμα της Εκκλησίας.

Το αποστολικό ανάγνωσμα της ημέρας είναι προσαρμοσμένο στο περιεχόμενο της ημέρας. Συγκεκριμένα, ο απόστολος Παύλος συμβουλεύει τον επίσκοπο Κρήτης Τίτο πώς να φροντίζει ποιμαντικά τους πιστούς και γενικότερα πώς να παράγει πνευματικά καρποφόρο έργο. 

Βλέπουμε έτσι ότι το περιεχόμενο του συγκεκριμένου αναγνώσματος είναι συμβατό με τη διδασκαλία της αλήθειας του Ευαγγελίου που αποκαλύπτει τον Χριστό ως Σωτήρα του κόσμου, όπως ακριβώς την δίδαξαν, την βίωσαν και τρανώς την παρέδωσαν οι άγιοι πατέρες.

Πλανεμένες διδασκαλίες

Στις παραινέσεις που δίνει ο απόστολος Παύλος στο πνευματικό του τέκνο, τον Τίτο, κυρίαρχη θέση καταλαμβάνει η προσοχή που εφιστά στο επικίνδυνο των αιρέσεων. Τονίζεται ιδιαίτερα πόσο τοξικός αποβαίνει ο εγωισμός του ανθρώπου, από τον οποίο πηγάζουν τα μεγαλύτερα κακά, όπως είναι οι αιρέσεις και οι πλανεμένες διδασκαλίες. 

Είναι σημαντικό το ότι από τον εγωισμό και την φιλαυτία του ο άνθρωπος επιδιώκει να μεταγγίζει και στους συνανθρώπους του το δηλητήριο της πλάνης και να ενσπείρει τα ζιζάνια διαφόρων μωρολογιών και φιλονικιών, που ο ίδιος ασπάζεται και απεργάζεται.

Με άλλα λόγια, γίνεται πιεστικός και για τους γύρω του, αλλά και αιτία να επικρατούν διχόνοιες, διαμάχες και σχίσματα στο ίδιο το Σώμα του Χριστού, δηλαδή την Εκκλησία. 

Ο απόστολος Παύλος σπεύδει να τονίσει ότι αυτές οι διχόνοιες και διαμάχες όχι μόνο είναι ανωφελείς και μάταιες, αλλά τραυματίζουν και δημιουργούν πληγές στην κοινωνία προσώπων, στο οικοδόμημα δηλαδή της Εκκλησίας. Στην εποχή του απ. Παύλου οι φιλονικίες αφορούσαν στις απρόσωπες φιλοσοφικές αναζητήσεις. Mόνο διά της λογικής έψαχναν να προσεγγίσουν τον Θεό. 

Οι διαμάχες και οι έντονες διαφωνίες συνδέονταν με τις δικανικές ερμηνείες του μωσαϊκού νόμου, κατά τρόπο που στραγγάλιζαν το αληθινό πνεύμα και νόημά του ως «παιδαγωγού εις Χριστόν». Μεταγενέστερα, οι διαμάχες και οι διαφωνίες προέκυπταν γύρω από το Πρόσωπο του Χριστού και κατ’ επέκταση το Σώμα του, που είναι η Εκκλησία. Προκαλούσαν ρήγμα και πληγές στην ενότητα της και με τις πλάνες τους οι αιρετικοί αντί να οδηγούν τους ανθρώπους στη σωτηρία, τούς έσπρωχναν για να βαδίζουν στην οδό της απώλειας και του θανάτου. Είναι γι’ αυτό το λόγο που ο απ. Παύλος τονίζει την επικινδυνότητα της δράσης τέτοιων ανθρώπων. 

Γι’ αυτό και η σύστασή του για τους αιρετικούς είναι τόσο ξεκάθαρη: «Μετά πρώτην και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού». Ο αιρετικός θα πρέπει να είναι απομονωμένος και μακριά από τους πιστούς, γιατί ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος του επηρεασμού τους. Την ευθύνη αυτή επωμίζονται πιο πολύ με το έργο τους οι ποιμένες και διδάσκαλοι της Εκκλησίας, οι οποίοι επιβάλλεται να βρίσκονται σε συνεχή επαγρύπνηση για το ποίμνιό τους.

Ο κίνδυνος σήμερα

Ο κίνδυνος των αιρέσεων και της πλάνης, είναι πολύ περισσότερο ορατός και στις δικές μας μέρες. Ιδιαίτερα σήμερα που ο άνθρωπος υπερεκτιμά την ύλη και το χρήμα και κατά κάποιο τρόπο πλακώνεται από μια πνευματική αφασία και αγονία, είναι πολύ εύκολο να διεισδύουν οι λογής αιρετικοί και να διαδίδουν τις πλάνες και τις αιρέσεις τους. 

Σήμερα που ευδοκιμούν εκτός από τις αιρέσεις και οι λογής παραθρησκείες, αλλά και οι καταστροφικές λατρείες, που είναι συνδεδεμένες με τις δυνάμεις του σκότους, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και εγρήγορση. Προβάλλει τόσο επίκαιρος ο παραινετικός λόγος του θείου Παύλου προς ποιμένες και ποίμνιο.

Πηγή ο εγωισμός

Ο εγωισμός, αυτό το εωσφορικό πάθος, που τυφλώνει τον άνθρωπο, «είναι η ρίζα και η πηγή της πονηρίας απάσης», σημειώνει ο ιερός Χρυσόστομος. Ο λόγος του είναι πολύ σημαντικός για το θέμα μας. Ακριβώς, σε συνδυασμό με την αποδυναμωμένη πίστη, την πνευματική ραθυμία, την ψυχική ακαταστασία και την υποτονική σε πνευματικές αντιστάσεις κοινωνία, δημιουργείται γόνιμο έδαφος για να ευδοκιμούν παντοιοτρόπως επικίνδυνες αιρετικές δοξασίες, οι οποίες ακυρώνουν το πρόσωπο, ως «εικόνα του Θεού».

Πώς αντιμετωπίζουμε όμως τις αιρέσεις και αυτούς που τις προάγουν; Ποια πρέπει να είναι η στάση μας απέναντί τους; Είδαμε, βέβαια, ότι ο Παύλος ξεκαθαρίζει ότι «αιρετικόν άνθρωπον μετά μίαν και δευτέραν νουθεσίαν παραιτού, ειδώς ότι εξέστραπται ο τοιούτος και αμαρτάνει ων αυτοκατάκριτος». 

Η επιστροφή του αιρετικού απαιτεί μεγάλη υπομονή, αλλά και προσοχή. Ο Μέγας Αντώνιος συμβουλεύει: «Η φιλία και η συνομιλία με αιρετικό είναι βλάβη και απώλεια της ψυχής». Ο μεγάλος αυτός καθηγητής της ερήμου, όπως εύστοχα ονομάζεται, συνιστούσε στους πιστούς ν’ αποφεύγουν τους αιρετικούς. Ο ίδιος επιχειρούσε με διάλογο και νουθεσία να τους επαναφέρει στο δρόμο της σώζουσας πίστης. Πίσω από κάθε αιρετικό κρύβεται μια τραγική και δυστυχισμένη ύπαρξη.

Αγαπητοί αδελφοί, ο Ιωάννης ο Θεολόγος και Ευαγγελιστής, ο μαθητής της αγάπης, επισημαίνει: «Πολλοί πλάνοι βγήκαν στον κόσμο… Όποιος δεν μένει στη διδαχή του Χριστού, δεν έχει τον Θεό. Εκείνος που μένει στη διδασκαλία του Χριστού, αυτός έχει και τον Πατέρα και τον Υιό. Εάν έρχεται κανείς σε σας και δεν φέρει την διδαχή αυτή, να μην τον δέχεστε στο σπίτι σας». Οι Πατέρες της Εκκλησίας με τη διδασκαλία τους προβάλλουν την αυθεντική παρουσία του Χριστού στον άνθρωπο, ως «εικόνα του Θεού» και την συνδέουν με τον ύψιστο προορισμό του που είναι η «κατά χάριν θέωση». Αυτή την αδιάψευστη πυξίδα ας έχουμε μόνιμο οδηγό και στη δική μας ζωή. Γένοιτο.

Χριστάκης Ευσταθίου, Θεολόγος

Πηγή:  Εκκλησία της Κύπρου