Μετάνοια: ο πιο σίγουρος δρόμος για την ευχή.

 

– Γέροντα, ο Άγιος Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ γράφει να λέμε την ευχή αργά και να κάνουμε αργά τις μετάνοιες(121).

– Κάθε Άγιος λέει για την ευχή τον τρόπο με τον οποίο βοηθήθηκε ο ίδιος. Γι’αυτό πολλές φορές παρεξηγείται και η νοερά προσευχή. Οι Νηπτικοί Πατέρες(122), με τα βιώματα που είχαν, βρίσκονταν σε συνεχή επαφή με τον Θεό και μπορούσαν, ακολουθώντας τον τρόπο που τους βοηθούσε περισσότερο, να προσεύχωνται σωστά. 

Αν όμως εγώ προσπαθώ να εφαρμόσω αυτά που γράφουν οι Πατέρες, π.χ. κλίση της κεφαλής στο στήθος, κράτημα της αναπνοής κ.λπ., μόνον και μόνο για να νιώσω ηδονή, αγαλλίαση, ή το κάνω από υπερηφάνεια, για να γίνω Νηπτικός Πατέρας, τότε δεν μπορώ να κάνω προκοπή.

– Γέροντα, βοηθούν τα διάφορα βιβλία που αναφέρονται στην νοερά προσευχή;

– Βοηθούν όσους έχουν ταπείνωση. Όσους όμως έχουν υπερηφάνεια και βάζουν στόχο σε τόσο διάστημα να φθάσουν σε μέτρα πνευματικά, να γίνουν Νηπτικοί Πατέρες, δεν τους βοηθούν. Ήρθαν μια μέρα κάποιοι στο Καλύβι και μου λένε: «Ήρθαμε να μας διδάξης την ευχή, γιατί είσαι από αυτούς που έχουν την νοερά προσευχή».«Να με σβήσετε εμένα από τον κατάλογό σας, τους είπα. Εγώ τίποτα άλλο δεν κάνω, παρά μόνο ζητώ το έλεος του Θεού».

 

– Γέροντα, μερικά πρακτικά μέσα που αναφέρουν οι Πατέρες για την ευχή δεν βοηθούν;

– Όλα αυτά είναι βοηθητικά μέσα(123) για την συγκέντρωση του νού, και βοηθούν, μόνον όταν ο άνθρωπος βάλη μπροστά την ταπείνωση, την μετάνοια, την συντριβή. Αν όμως πάρω ένα σκαμνί, γείρω έτσι το κεφάλι στο στήθος και πω ότι θα αρχίσω να λέω την ευχή τόσες φορές όσες αναφέρει ο Προσκυνητής (124), χωρίς να έχω εργασθή στην μετάνοια, τότε θα μείνω μόνο σ' αυτά τα εξωτερικά και η εργασία που θα κάνω θα είναι εξωτερική. 

Το πολύ‐πολύ να αποκτήσω μια εξωτερική συνήθεια να λέω την ευχή. Ενώ, αν καλλιεργήσω πρώτα την ταπείνωση, την μετάνοια, και πάρω μετά μερικά από αυτά που αναφέρουν οι Πατέρες, για να τα χρησιμοποιήσω ως βοηθητικά, τότε θα βοηθηθώ. Όποιος ξεκινάει έτσι για την εργασία της ευχής, δεν μπορεί να πλανηθή, ενώ ο άλλος τρόπος μπορεί να οδηγήση και σε πλάνη.

– Μπορεί, Γέροντα, να αποκτήση κανείς την ευχή, χωρίς να διαβάση Νηπτικούς Πατέρες(125) και χωρίς να ακολουθήση κάποιες μεθόδους;

– Και βέβαια μπορεί, αν απλά και ταπεινά λέη την ευχή. Γιατί μερικοί σκαλώνουν στις μεθόδους και μένουν εκεί· δεν προχωρούν παραπέρα. Κάνουν δηλαδή την μέθοδο σκοπό, ενώ η μέθοδος είναι απλώς βοηθητικό μέσο.

–Γέροντα, να μας λέγατε πώς είναι το βύθισμα στην ευχή (126);

– Το γλυκό βύθισμα; Δεν ξεκινάει κανείς γι' αυτό.
– Ναί, Γέροντα, δεν ξεκινάει για να νιώση αυτό, αλλά ποιός αγώνας πρέπει να προηγηθή;
– Βασικά να μην υπάρχη ιδιοτέλεια, να υπάρχη αρχοντιά, θυσία.

Ο πιο σίγουρος δρόμος είναι να καλλιεργήση κανείς την ευχή με τον αρχοντικό τρόπο. Να σκέφτεται δηλαδή τις μεγάλες ευεργεσίες του Θεού και την δική του μεγάλη αχαριστία απέναντι στον Θεό. Τότε πιέζεται μόνη της η ψυχή ταπεινά από φιλότιμο και ζητάει το έλεος του Θεού με πόνο. 

Έτσι αυξάνει συνεχώς η ανάγκη για το έλεος του Θεού, και η ευχή γίνεται καρδιακή και φέρνει σιγά‐σιγά στην ψυχή την γλυκύτητα της θείας παρηγοριάς στην αρχή, και αργότερα την θεία αγαλλίαση.

(121) Βλ. Ιγνάτιος Μπριαντσιανίνωφ,Υιέ μου, δός μοι σήν καρδίαν..., εκδ.«Ορθόδοξος Κυψέλη», Θεσσαλονίκη 1978, σ.178.
(122) Νηπτικοί Πατέρες ονομάζονται οι Πατέρες της Εκκλησίας που εργάσθηκαν και εδίδαξαν ειδικώτερα την εργασία της νήψεως.
(123) Για την εφαρμογή κάποιας πρακτικής μεθόδου για την ευχή είναι απαραίτητη η παρακολούθηση από έμπειρο Πνευματικό.
(124) Ο Γέροντας αναφέρεται στο βιβλίο «Οι περιπέτειες ενός προσκυνητού». Μετάφρασις από την ρωσική γλώσσα †Παντελεήμονος Καρανικόλα, Μητροπολίτου Κορίνθου, εκδ.«Αστέρος», Αθήνα 2006.
(125) Η πιο γνωστή συλλογή νηπτικών πατερικών κειμένων είναι η «Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών», την οποία συνέταξαν, επιμελήθηκαν και εξέδωσαν το 1782 ο Άγιος Μακάριος Νοταράς (†1805) και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης (†1809).
(126) Για «τό βύθισμα στην ευχή» βλ. σ.248.

 

- Από το βιβλίο ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΠΑΪΣΙΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ ΛΟΓΟΙ ΣΤ΄. "Περί Προσευχής".-