Ιερά Μονή Σαγματά. Το σπίτι του Αγίου Λουκά του ιατρού στην Ελλάδα.

πηγή φωτογραφίας: www.elliniko-panorama.gr

Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 747 μέτρων στην κορυφή του Σαγματίου όρους, απέχει 20 χιλιόμετρα από τη Θήβα και 8 χιλιόμετρα από την Εθνική οδό Αθηνών – Λαμίας,  στο 80ο χιλιόμετρο.

πηγή φωτογραφίας: www.elliniko-panorama.gr

Σύμφωνα με τον Παυσανία το βουνό στα αρχαία χρόνια ονομαζόταν «Υπάτιον Όρος» και στην κορυφή του υπήρχε ένας μεγαλοπρεπής αρχαιοελληνικός ναός αλλά και άγαλμα του Υπάτου Διός.
Στη βυζαντινή περίοδο και ειδικότερα τον 12^ο αιώνα, άρχισε να κτίζεται η Ιερά Μονή με Κτήτορα τον Όσιο Κλήμη και χρηματοδότη τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α' Κομνηνό, ο οποίος με χρυσόβουλό του το 1106 παραχώρησε ιδιαίτερα προνόμια στο μοναστήρι, καθώς και πλούσια δώρα. Την εποχή αυτή αλλάζει και η ονομασία του βουνού από «Υπάτιον» σε «Σαγμάτιον» πιθανώς επειδή το βουνό μοιάζει με σάγμα (= σαμάρι) ή επειδή οι παλαιοί μοναχοί ασκούσαν την τέχνη και εργασία του σαγματοποιού.

H εντυπωσιακή θέα από την Μονή Σαγματά στην λίμνη Υλίκη
πηγή φωτογραφίας: episkopouv.blogspot.gr

πηγή φωτογραφίας: episkopouv.blogspot.gr

πηγή φωτογραφίας: www.elliniko-panorama.gr

Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών
πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Στο κέντρο της Ιεράς Μονής Σαγματά υψώνεται το καθολικό, που είναι αφιερωμένο στη μεταμόρφωση του Σωτήρος και που κτίστηκε τον 12^ο αιώνα. 

Ο ρυθμός του είναι σταυροειδής εγγεγραμμένος μετά τρούλου και χωρίζεται σε 4 μέρη. 

Στο Ιερό, στον κυρίως ναό, στον εσωνάρθηκα ή Λιτή και στον εξωνάρθηκα, ο οποίος μαζί με το καμπαναριό είναι κτίσματα του 15^ου ή 16^ου αιώνα. 

Το πιο ενδιαφέρον τμήμα του ναού είναι το ψηφιδωτό δάπεδό του. 

Η πύλη εισόδου στον ναό με επιγραφή στο μαρμάρινο υπέρθυρο και τοιχογραφίες στις παραστάδες.
πηγή φωτογραφίας: www.elliniko-panorama.gr

Λεπτομέρεια από το ψηφιδωτό στο δάπεδο του Ναού 

Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών

πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Είναι ωραιότατο, από τα σπάνια δείγματα, φτιαγμένο με λεπτές πολύχρωμες ψηφίδες και με θαυμάσιες παραστάσεις από το ζωϊκό αλλά και το φυτικό βασίλειο καθώς επίσης και διάφορα πανέμορφα γεωμετρικά σχήματα.

Γύρω από το καθολικό της Μονής είναι κτισμένα τα κελιά, η τράπεζα αλλά και οι υπόλοιποι βοηθητικοί χώροι. 

Στη νότια πλευρά του συγκροτήματος βρίσκεται η τράπεζα της Μονής, το «φωτάναμμα» και στη δυτική πλευρά το πρώτο κελί, όλα κτίσματα του 12^ου αιώνα. Τα υπόλοιπα κτίρια (κελιά, αρχονταρίκια κ.λ.π.) είναι κτίσματα από την εποχή της Τουρκοκρατίας.

Άποψη του ξυλόγλυπτου ιερού του Ναού - Αρχείο ΙΑΑ © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών

πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Άποψη του Ναού από το Νάρθηκα - Αρχείο ΙΑΑ - © Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών

πηγή φωτογραφίας: www.religiousgreece.gr

Παρεκκλήσιο Αγ. Νικολάου φωτ: www.elliniko-panorama.gr

Σε απόσταση 150 μέτρα νότια της Μονής βρίσκεται το γραφικό παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου, κτίσμα πιθανώς του 16^ου αιώνα. 

Δυτικά βρίσκεται το νεόκτιστο παρεκκλήσι του Οσίου Κλήμεντος με τον τάφο του να βρίσκεται στο εσωτερικό του.

Από το σημείο αυτό η θέα προς τον βοιωτικό κάμπο και τις λίμνες είναι μαγευτική. 

Από εδώ ξεκινάει και ένα μικρό μονοπάτι που καταλήγει στην απόκρημνη σπηλιά όπου ασκήτεψε ο Όσιος Κλήμης. 

Γύρω από τη Μονή υπάρχουν ερείπια παλαιοτέρων παρεκκλησίων, ενώ σε απόσταση ενός περίπου χιλιομέτρου, δίπλα στο δρόμο, βρίσκεται το παρεκκλήσι των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων, κτίσμα από την εποχή της Τουρκοκρατίας.

Τα τελευταία χρόνια έγινε πολύ γνωστός στον Ελλαδικό χώρο ο σύγχρονός μας Ρώσος Άγιος Λουκάς ο ιατρός, αρχιεπίσκοπος Συμφερουπόλεως και Κριμαίας (1877 - 1961). Μέσα στην Ιερά Μονή υπάρχει παρεκκλήσιο του Αγίου Λουκά η μνήμη του οποίου τελείται στις 11 Ιουνίου και στο οποίο υπάρχουν πολλά προσωπικά του αντικείμενα καθώς και άγια λείψανά του.

Το παρεκκλήσιο του Αγίου Λουκά.

πηγή φωτογραφίας: www.elliniko-panorama.gr

Προσωπικά αντικείμενα του Αγίου Λουκά.

πηγή φωτογραφίας: www.elliniko-panorama.gr

Χειρουργικά εργαλεία που χρησιμοποιούσε ο Αγιος Λουκάς ως ιατρός

πηγή φωτογραφίας: www.panoramio.com, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ.

Λειψανοθήκη με λείψανο του Αγίου Λουκά του ιατρού

πηγή φωτογραφίας: www.panoramio.com, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ.

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΟΝΗΣ ΣΑΓΜΑΤΑ.

Εσωτερικό του ναού του Οσίου Κλήμη
πηγή φωτογραφίας: www.elliniko-panorama.gr

Όσιος Μελέτιος (1035 - 1105). Κτήτορας της φερώνυμης Ιεράς Μονής στον Κιθαιρώνα.
Χρημάτισε γέροντας του Οσίου Κλήμεντος. 
Από πολλούς υποστηρίζεται ότι για κάποιο χρονικό διάστημα έζησε στον Σαγματά. Η μνήμη του εορτάζεται την 1η Σεπτεμβρίου.

Όσιος Κλήμης (1050 - 1140). Κτήτορας της Ιεράς Μονής Σαγματά. 
Αθηναίος στην καταγωγή προσήλθε σε νεαρή ηλικία στην Ιερά Μονή Οσίου Μελετίου, όπου εκάρη μοναχός από τον Όσιο Μελέτιο και έμεινε κοντά του 30 χρόνια. 

Η σπηλιά που ασκήτεψε ο Όσιος Κλήμης ο Αθηναίος 

πηγή: www.panoramio.com, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ.

Στις αρχές του 12ου αιώνα ήλθε στο Σαγματά και ασκήτεψε «μόνος μόνω Θεώ» σε μια σπηλιά στην άκρη του απόκρημνου βράχου. 
Στις μέρες του άρχισε να κτίζεται το μοναστήρι. Η μνήμη του εορτάζεται την 26η Ιανουαρίου και την 1η Μαΐου.

Όσιος Γερμανός (1480 - 1540). Χρημάτισε ηγούμενος της Ιεράς Μονής κατά τους ζοφερούς χρόνους της δουλείας. 
Ήταν πνευματικός πατέρας του Οσίου Σεραφείμ. Η μνήμη του εορτάζεται την 26η Ιανουαρίου.

Όσιος Σεραφείμ (1520 - 1602). Καταγόταν από το χωριό Ζέλι. Σε νεαρή ηλικία ήλθε στο Σαγματά και εμόνασε 10 χρόνια. Για περισσότερη άσκηση κατέφυγε στην περιοχή Δομπούς Ελικώνος και έχτισε τη φερώνυμη Ιερά Μονή. Η μνήμη του εορτάζεται την 6η Μαΐου.

πηγή φωτογραφίας: orchomenos-press.blogspot.gr

Το μοναστήρι γνώρισε μέρες σπουδαίας πνευματικής ακμής και ήταν ο πνευματικός φάρος της περιοχής για πολλούς αιώνες. 

Δυστυχώς οι εθνικές περιπέτειες των νεότερων χρόνων δεν άφησαν απείραχτο το μοναστήρι. 

Η Βαυαροκρατία ανέκοψε την πορεία της Ιεράς Μονής όπως και στα περισσότερα μοναστήρια. 

Τότε το μοναστήρι λεηλατήθηκε και απογυμνώθηκε από τους Ιερούς θησαυρούς του και το κακό συνεχίστηκε αργότερα από τους σύγχρονους ιερόσυλους. 

Τα κτίρια από τη φθορά του χρόνου και τη λειψανδρία έπαθαν σημαντικές καταστροφές. Η άλλοτε πολυπληθής Ιερά Μονή έμεινε με ελάχιστους και ηλικιωμένους μοναχούς, που δίχως τους αναγκαίους πόρους και με αντίξοες συνθήκες προσπάθησαν να περισώσουν ότι ήταν δυνατόν. 

Ο Τάφος του Οσίου Κλήμη.
πηγή φωτογραφίας: thivaononlihe.blogspot.gr

Η Τίμια Κάρα του Οσίου Κλήμη.
πηγή φωτογραφίας: thivaononlihe.blogspot.gr

Σταυρός με Τίμιο Ξύλο, δώρο του
αυτοκράτορα Αλεξίου Α' Κομνηνού
πηγή:panoramio, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΤΣΩΝΑΣ.

Από τη δεκαετία του 1970 με τη μέριμνα των Σεβασμιωτάτων Μητροπολιτών Νικοδήμου αρχικά και Ιερωνύμου στη συνέχεια, άρχισαν σοβαρές αναστηλωτικές εργασίες. Η ανακαίνιση έχει προχωρήσει αρκετά και η ερειπωμένη Ιερά Μονή σήμερα έχει αλλάξει όψη.

Στην Μονή Σαγματά φυλάσσεται τμήμα Τιμίου Ξύλου, δώρο του αυτοκράτορα Αλέξιου Α’ του Κομνηνού, η τίμια κάρα του Οσίου Κλήμεντος και ιερά λείψανα πολλών αγίων.

Επίσης το μοναστήρι θεωρείται και το "σπίτι" του Αγίου Λουκά του νέου Ιατρού, επισκόπου Συμφερουπόλεως της Ρωσίας (Εορτή 11 Ιουνίου). 

Ο πρώην ηγούμενος της μονής (νυν μητροπολίτης Αργολίδος), π. Νεκτάριος Αντωνόπουλος, είναι ο βιογράφος του αγίου και ουσιαστικά, έκανε γνωστό τον Άγιο Λουκά στην Ελλάδα. Η μονή φιλοξενεί το λείψανο του αγίου, προσωπικά του αντικείμενα καθώς και μια σημαντική έκθεση αφιερωμένη στη ζωή του, με πολλά κειμήλια και φωτογραφίες.

Από το 1977 στο μοναστήρι έχει εγκατασταθεί ολιγάριθμη αδελφότητα και λειτουργεί πλέον ως ανδρικό κοινόβιο με ηγούμενο τον Αρχιμανδρίτη Παΐσιο Ναυπλιώτη.

Η Ιερά Μονή πανηγυρίζει στις: 6 Αυγούστου (Μεταμορφώσεως), 26 Ιανουαρίου και 1η Μαΐου (Οσίου Κλήμεντος), 14 Σεπτεμβρίου (Τιμίου Σταυρού). 

Είναι ανοικτά για τους προσκυνητές καθημερινά από τις 7:30 π.μ. – 1:00 μ.μ. και από τις 4:00 μ.μ. έως τη δύση του ηλίου.

Τηλέφωνα επικοινωνίας: 22610 97122 – 22610 97156.

Πηγή:  greekorthodoxreligioustourism.blogspot.com