Ο Αδάμ, η πτώση του και ο νέος Αδάμ.

του αρχιμ. Ιακώβου Κανάκη

Η Αγία Γραφή είναι ένα σύνολο θεόπνευστων βιβλίων τα οποία όσο και να τα μελετάς κάτι καινούργιο έχουν να σου πουν. Τόσο η Παλαιά όσο και η Καινή Διαθήκη μιλούν για τον Χριστό, το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος.

Μέσα στα μέρη αυτά της θείας αποκαλύψεως, μια λέξη, μια πρόταση, μια περικοπή κρύβει πολλά και σημαντικά νοήματα που αφορούν όλους τους χριστιανούς. Με αφορμή την ανάμνηση της εκδίωξης των πρωτοπλάστων από τον Παράδεισο θα προσεγγίσουμε τα πρόσωπα του Αδάμ και της Εύας όπως και τις φοβερές συνέπειες της πτώσης τους.

Στην Γένεση, το πρώτο βιβλίο της Αγίας Γραφής, απαντά το όνομα του Αδάμ και της Εύας όπως και το γεγονός της πτώσης τους . Σύμφωνα με το βιβλικό κείμενο ο Θεός δημιούργησε πρώτα τον Αδάμ . Πώς τον δημιούργησε; «Και έπλασεν ο Θεός τον άνθρωπον χουν από της γης» . Πράγματι, η εβραϊκή λέξη «αντάμ» που σημαίνει άνθρωπος, προέρχεται από την λέξη «ανταμά» που μεταφράζεται ως έδαφος, γη . 

Έτσι, πράγματι, άνθρωπος είναι αυτός που προέρχεται από την γη . Στο Γεν. 1,26 βλέπουμε λοιπόν ότι ο Θεός δημιουργεί τον άνθρωπο, χωρίς να εννοείτε ότι πρόκειται για άνδρα. Με την έννοια του ανδρός ο Αδάμ απαντά στο Γεν.3,17 . Παρατηρούμε λοιπόν ότι στην Γένεση αναφέρεται με σαφήνεια ποιός δημιούργησε τον άνθρωπο, όπως και ότι ο άνθρωπος έχει πλαστεί από τα στοιχεία της γης. Ως προς την Εύα, το όνομα αυτό σημαίνει “χορηγός ζωής” ή “ζωή”.

Όπως γνωρίζουμε η Εύα πλάστηκε, κατά την έκτη ημέρα της δημιουργίας, από την πλευρά του Αδάμ . Για τον λόγο αυτό, στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο, αναφέρεται ως “Χαββά” δηλαδή “ανδρίς”, όπου δηλώνεται ότι προήλθε από τον άνδρα. Οι πρώτοι αυτοί άνθρωποι τοποθετήθηκαν στον παράδεισο και απολάμβαναν μια τέλεια επικοινωνία με τον Δημιουργό τους, μεταξύ τους, και με ολόκληρη την κτίση.

Ο Αδάμ πραγματικά ήταν ο «άρχοντας» του τόπου. Όλα ήταν «καλά λίαν» . Ας σταθούμε όμως σε μερικά σημεία της Βιβλικής περικοπής που έχουν μια ιδιαίτερη δυναμική. Παρατηρούμε ότι ενώ στις πρώτες δημιουργικές ημέρες ο Θεός έλεγε και γίνονταν, «είπε και εγεννήθησαν» , κατά την δημιουργία του ανθρώπου δεν λέει αλλά πλάθει. Μα πώς πλάθει ο Θεός, αφού δεν έχει χέρια; Το κείμενο θέλει να τονίσει την ιδιαίτερη μέριμνα του Θεού για τον άνθρωπο. Αυτό είναι το πρώτο σημείο που πρέπει να σταθούμε. Το δεύτερο αφορά στον χρόνο της δημιουργίας. Δημιούργησε ο Θεός τον «ουρανόν και την γην» σε έξι ημέρες και την έβδομη αναπαύτηκε. Μα ο Θεός δεν είναι δυνατόν να κουράζεται! Πώς ερμηνεύεται αυτό; Ο συνθέτης της Γενέσεως αναφέρει λίγο παρακάτω, ότι η δημιουργία έγινε αμέσως . Ο Θεός δεν υπόκειται στο χρόνο, είναι άχρονος, αλλά για την κατανόηση από τους ανθρώπους των μεγάλων αυτών γεγονότων χρησιμοποιεί ανθρώπινα μέτρα και σταθμά και ανθρωπομορφικές εκφράσεις για να γίνονται κατανοητά τα έργα Του.

Ένα άλλο ζήτημα, σχετικό με την δημιουργία του Αδάμ είναι το «κατ᾽ εικόνα και καθ’ ομοίωση» . Έτσι λέει το κείμενο ότι τον δημιούργησε ο Θεός. Όμως τίθεται ένα εύλογο και συνάμα σημαντικό ερώτημα; Πώς είναι δυνατόν ο Θεός να έπλασε τον Αδάμ με σώμα ενώ ο Ίδιος είναι ασώματος; Η πιο σωστή έκφραση που μπορούμε να χρησιμοποιούμε για να αναφερόμαστε στο θέμα είναι: «Ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο κατ᾽ εικόνα και καθ᾽ ομοίωση του Χριστού, ο οποίος επρόκειτο να σαρκωθεί και άρα να λάβει σώμα». Βεβαίως το κατ᾽εικόνα και καθ᾽ ομοίωση αφορά στην δημιουργία προσώπου όπως και ο Ίδιος είναι Πρόσωπο όπως επίσης την δωρεά της λογικής, της θέλησης, της δύναμης, της ελευθερίας και κυρίως την δυνατότητα θεώσεως.

Όμως ενώ όλα ήταν τέλεια στον παράδεισο ήρθε μια τραγική στιγμή κατά την οποία όλα ανατράπηκαν και οδηγήθηκαν στην φθορά και στον θάνατο. Πτώση το ονομάζουμε αυτό. Το πιο τραγικό της πτώσης αυτής είναι η απώλεια της οικειότητας των ανθρώπων με τον Θεό. Μιλούσε πριν από αυτήν ο Αδάμ με τον Θεό πρόσωπο με πρόσωπο ενώ μετά ανατρέπεται η αρμονία ανάμεσα στον Θεό, στους ανθρώπους, τα ζώα και την φύση. Τώρα γνωρίζουμε ότι όταν ο πατέρας και η μητέρα νεκροφιλούν το παιδί τους δεν μπορούν να λένε γιατί Θεέ αλλά γιατί άνθρωπε. Ούτε πάλι μπορούν να ισχυρίζονται «τί φταίω εγώ να υφίσταμαι τα λάθη του Αδάμ». Ο Αδάμ εκπροσωπεί την ανθρώπινη φύση και άρα αμάρτησε έτσι ο άνθρωπος γενικά.

Όμως ποιό είναι το πρωπατορικό αμάρτημα;
Μύριες όσες οι απαντήσεις των ανθρώπων που όμως δεν μελετούν τα κείμενα των Πατέρων μας. Πολλές φορές σχεδόν ανυπόστατες οι απαντήσεις αυτές με συνέπεια να οδηγούν στον αποπροσανατολισμό και στην μη ορθή προσέγγιση του ζητήματος. Ας δούμε ποια είναι η αλήθεια. Το περιβάλλον που οδήγησε στην πτώση είχε στηθεί άριστα από τον διάβολο. Χρησιμοποίησε κάτι πολύ δυνατό. Ας το εξηγήσουμε. Ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό με την διάθεση να βρίσκεται σε κοινωνία ή καλύτερα σε ένωση μαζί Του. Αυτό πράγματι ήταν κάτι θεϊκό, φυσικό και θεϊκό για τον άνθρωπο. Ήθελε το πλάσμα να ενωθεί με τον Πλάστη του. Σε αυτήν την φυσική επιθυμία «πάτησε» ο διάβολος και είπε στην Εύα πρώτα να φάει από τον καρπό για να θεωθεί. Να γίνει θεά χωρίς τον Θεό όμως. Και έφαγε και πέθανε . Η αυτοθέωση λοιπόν ήταν το αμάρτημα, η θέωση του ανθρώπινου εγωισμού.

Πώς ο Θεός συμπεριφέρεται στους πρωτοπλάστους μετά την πτώση;
Όπως πάντα, με άπειρη αγάπη και αμέριστη μέριμνα. Καταρχήν οδηγεί τους πταίσαντας πρωτοπλάστους έξω από τον Παράδεισο αλλά και έναντι τού Παραδείσου . Γιατί έναντι τού παραδείσου; Για να βλέπουν τις χαρές που έχασαν και να ποθήσουν και πάλι να τον αποκτήσουν.

Γι’ αυτό και την Κυριακή της Τυρινής στην Εκκλησία έχουμε ανάμνηση της εξόδου των πρωτοπλάστων από τον παράδεισο. Για να θυμάται ο Αδάμ, που ο καθένας κρύβει μέσα του, τις πτώσεις του και με τον πνευματικό αγώνα την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής να ξαναζήσει στον παράδεισο. Όμως η μέριμνα του Θεού για τον Αδάμ και την Εύα εκδηλώνεται και με την προσφορά των δερματίνων χιτώνων. Αυτή η χειρονομία του Θεού μαρτυρεί και την φροντίδα Του για τους ενόχους. Η έκφραση δερμάτινοι χιτώνες κατά την πατερική ερμηνεία, δηλώνει όλον τον μεταπτωτικό τρόπο της συλλήψεως και γεννήσεως του ανθρώπου, αλλά από την άλλη μπορεί να δηλώνει την συνεχή πρόνοια του Θεού για τον άνθρωπο.

Η κορυφαία κίνηση φροντίδας του Θεού βρίσκεται ακριβώς στον στίχο Γεν. 3,15 που αναφέρεται η πτώση του ανθρώπου. Σε αυτό ακριβώς το χωρίο όμως ο Θεός δηλώνει ότι θα υπάρξει κάποιος που θα συντρίψει την κεφαλή του όφεως και συνεπώς θα διορθώσει τα δεινά της αμαρτίας. Πρόκειται για τον Ιησού Χριστό, ο οποίος θα ενανθρωπήσει και δια του Σταυρού θα συντρίψει την κεφαλή του όφεως . Πρόκειται για τον νέο Αδάμ ο οποίος θα αναδημιουργήσει το ανθρώπινο γένος. Σε αντίθεση με την ανυπακοή του πρώτου, Εκείνος θα δείξει τέλεια υπακοή στη βούληση του Θεού Πατέρα . Τον συσχετισμό του παλαιού και νέου Αδάμ, αλλά και της παλαιάς και νέας Εύας (Παναγίας) αποδίδει άριστα ο Ιωσήφ Βρυέννιος λέγοντας:

«Η Παναγία έδωσε στο νέο Αδάμ τη σάρκα της όπως και ο Αδάμ έδωσε στην Εύα την πλευρά του. Ο Αδάμ δεν ένοιωσε πόνο όταν του πήρε ο Θεός την πλευρά ούτε βέβαια ηδονή. Και η Παναγία δεν ένοιωσε τον πόνο της γεννήσεως και την ηδονή της συνουσίας. Σώος έμεινε ο Αδάμ μετά την λήψη της πλευράς, άφθορος έμεινε η Παρθένος προ και μετά της γεννήσεως. Την Εύα την απάτησε ο όφις, ο πονηρός άγγελος• την Παναγία ευαγγελίσθηκε ο άγγελος Γαβριήλ. Η Εύα απατηθείσα μας προσέφερε θάνατο, η Παναγία υπακούουσα στον άγγελο Γαβριήλ μας χάρισε ζωή. Η Εύα μας προσέφερε τον καρπό του ξύλου της γνώσεως• τον θάνατο. Η Παναγία μας προσέφερε τον καρπό του ξύλου του σταυρού• την ζωήν την αιώνιον».

Με το σωτηριώδες έργο του Χριστού και εμείς μπορούμε να ζήσουμε μια νέα ζωή, γιατί γνωρίζουμε πλέον ότι ο παλαιός αμαρτωλός εαυτός μας πέθανε στο σταυρό μαζί με τον Χριστό, έτσι έπαψε να ζει ο αμαρτωλός άνθρωπος. Δεν είμαστε πια υπόδουλοι στο ζυγό της αμαρτίας. Αν κάποιος πεθάνει μαζί με τον Χριστό είναι βέβαιο πως θα ζήσει μαζί με τον Χριστό. Αυτό θα γίνει γιατί ο αναστημένος Χριστός δεν είναι υπόδουλος στο θάνατο όπως συμβαίνει και με όποιον πιστεύει στο Χριστό .

Τέλος, ας ακούσουμε τώρα που ξεκινάμε και πάλι την Μεγάλη Τεσσαρακοστή τον απόστολο Παύλο να μας λέει: «Μην αφήνετε, λοιπόν, την αμαρτία να κυριαρχεί στο φθαρτό σας σώμα, και μην υπακούετε σ᾽ αυτήν υποκύπτοντας στις επιθυμίες αυτού του σώματος. Κι ακόμα, μην αφήνετε τίποτε από τον εαυτό σας στη διάθεση της αμαρτίας ώστε αυτή να το χρησιμοποιήσει εναντίον σας σαν όργανο για το κακό. Αντίθετα, να προσφέρετε τον εαυτό σας στο Θεό, όπως ταιριάζει σε ανθρώπους που πέθαναν κι αναστήθηκαν για μία νέα ζωή. Να κάνετε κάθε μέλος σας όπλο στα χέρια του Θεού για το καλό».

Πηγή:  Βήμα Ορθοδοξίας