Αυθεντική κοινωνία
«τη τιμή αλλήλους προηγούμενοι»
Η αναφορά του Παύλου στο σημερινό αποστολικό ανάγνωσμα περιστρέφεται γύρω από ένα θέμα που φαντάζει τόσο σύγχρονο αλλά και επίκαιρο. Γι’ αυτό θα επιχειρήσουμε να ψηλαφήσουμε λόγω των βαθυτέρων μηνυμάτων του, το περιεχόμενό του. Πρόκειται για τις διαπροσωπικές σχέσεις. Ένα κομμάτι από το οποίο εξαρτάται η ποιότητα μιας κοινωνίας, οι θεσμοί που την διέπουν και γενικότερα η εύρυθμη λειτουργία της.
Ιδιαίτερα η Εκκλησία έχει σαν βασικό χαρακτηριστικό της την κοινωνία προσώπων, δηλαδή την σχέση και επικοινωνία που αναπτύσσονται στους κόλπους της. Μάλιστα η σχέση αυτή έχει σταυρόσχημη μορφή, σύμφωνα με την πατερική γραμματεία, δηλαδή την κάθετη και την οριζόντια διάσταση. Η κάθετη αφορά στη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό και η οριζόντια στη σχέση του με τον συνάνθρωπό του.
Δεν μπορεί να υπάρξει η μια δίχως την άλλη. Ο Ιωάννης είναι πολύ κατηγορηματικός με μια κατηγορηματική επισήμανσή του. Όποιος λέει ότι αγαπά τον Θεό και μισεί τον συνάνθρωπό του, τότε είναι ψεύτης. Γιατί ούτε και η πρώτη εκδοχή συμβαίνει.
Ειδικότερα, στο σημερινό αποστολικό ανάγνωσμα, ο απόστολος Παύλος συνιστά, μεταξύ άλλων, πως οφείλουμε να συναγωνιζόμαστε ποιος θα δείξει τη μεγαλύτερη τιμή και εκτίμηση προς τον άλλο· «τη τιμή αλλήλους προηγούμενοι» (Ρωμ. 12,10). Εξετάζοντας ευρύτερα το θέμα των ανθρώπινων σχέσεων, βλέπουμε ότι αυτές ανάλογα με την ποιότητά τους αναδεικνύουν το πρόσωπο ή το ακυρώνουν. Ο άνθρωπος μπορεί να υπάρχει ως πρόσωπο, με τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, και να συνεισφέρει με την παρουσία του και προς τους συνανθρώπους του.
Με άλλα λόγια, να μην αφομοιώνεται στα διάφορα συστήματα και να λειτουργεί ως ένας στείρος αριθμός, χωρίς την ιδιαίτερη αξία και την έννοια του προσώπου. Διασφαλίζεται η αξία του όταν διατηρεί τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά του στοιχεία και όχι όταν ταυτίζει τον εαυτό του με τους άλλους. Ο άνθρωπος δεν είναι ένα απλό νούμερο στη μάζα των ανθρώπων, αλλά ένα πρόσωπο με τους θείους χαρακτήρες διά παντός εγχαραγμένους στην φύση του. Σύμφωνα με την πατερική σοφία, μόνο ο άνθρωπος πλάστηκε για να δοξολογεί τον Πλάστη και Δημιουργό του. Σ’ αυτόν αποκλειστικά ο Θεός έδωσε το προνόμιο να είναι πλασμένος «κατ’ εικόνα» του.
Προσδίδεται μάλιστα τόση μεγάλη τιμή στην ανθρώπινη φύση ώστε με την Σάρκωσή του ο Θεός την προσλαμβάνει και την θεώνει. Δεν υπάρχει τιμιότερο πλάσμα από τον άνθρωπο στην κτίση «και θνητού μένοντος», κατά τον ιερό Χρυσόστομο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην προς Κολοσσαείς επιστολή του ο απόστολος Παύλος μάς συμβουλεύει να ντυθούμε τον Χριστό. Λέει συγκεκριμένα: «Και ενδυσάμενοι τον νέον τον ανακαινούμενον εις επίγνωσιν κατ’ εικόνα του κτίσαντος αυτόν» (Κολ. 3,10).
Το πρόσωπο
Η λέξη πρόσωπο στην Ορθόδοξη παράδοση έχει πολύ βαθιά έννοια και περιεχόμενο. Χρησιμοποιήθηκε εύστοχα από τους πατέρες για να δηλωθεί ο αΐδιος τρόπος ύπαρξης της Αγίας Τριάδας. Έχουμε τρία πρόσωπα και μία ουσία. «Εν τω Ευαγγελίω τα τρία παραδέδοται, πρόσωπά τε και ονόματα», τονίζει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης. Ο Χριστός μάς αποκάλυψε την Τριάδα. Έχουμε μία ουσία, αλλά ταυτόχρονα και τις διακρίσεις των προσώπων. Το αγένητο του Πατέρα, το γεννητό του Υιού και το εκπορευτό του Αγίου Πνεύματος. Τα διακριτικά αυτά συνιστούν και τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδας.
Η νόηση, ο λόγος και το πνεύμα του ανθρώπου, η χρησιμοποίηση στις διαπροσωπικές του σχέσεις της αντωνυμίας εγώ, εσύ, αυτός, το μυστήριο του γάμου με την ενότητα του άνδρα, της γυναίκας και των παιδιών, παραπέμπουν ακριβώς στην ύπαρξη του ανθρώπου ως προσώπου. Είναι πρόσωπο ο άνθρωπος με τον προσωπικό του αγώνα, αλλά και με τη βοήθεια της χάριτος του Θεού γίνεται προσωπικότητα ανεπανάληπτη και μοναδική.
Αναλαμβάνει την ευθύνη της στάσης ζωής που διαμορφώνει στην πορεία του βίου του, σκέπτεται και ενεργεί ελεύθερα. Όλοι βέβαια οι άνθρωποι έχουμε κοινά χαρακτηριστικά, αλλά και ο καθένας διατηρεί τα ιδιαίτερα προσωπικά του γνωρίσματα. Διακρινόμαστε από τους άλλους. Δεν είμαστε μια άμορφη μάζα, εντός της οποίας συγχωνεύονται οι πάντες και τα πάντα. Ο καθένας από εμάς έχει τα ιδιαίτερα χαρίσματα που του πρόσφερε η αγάπη του Θεού. Έχουμε κοινή την φύση αλλά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Δεν υπάρχει άνθρωπος απόλυτα όμοιος με τον άλλο. Έτσι, με την τιμή που μάς πρόσφερε ο Θεός ο καθένας μας είμαστε πρόσωπο, με όλη την πνευματική αρχοντιά του.
Μορφές σχέσεων
Η πιο συνήθης μορφή σχέσης μεταξύ των ανθρώπων είναι σίγουρα η φιλία. Φέρνει τους ανθρώπους κοντά και τους συνδέει στενά. Είναι η βάση για την ύπαρξη και της κοινωνίας, η οποία διαποτίζεται και διαμορφώνεται ανάλογα από την ποιότητα αυτής της σχέσης. Άλλη ανθρώπινη σχέση είναι η συναισθηματική και ερωτική. Υπάρχει ακόμα και η επαγγελματική σχέση, ο ρόλος της οποίας είναι επίσης σημαντικός.
Ξεχωρίζει όμως και η πνευματική σχέση, όπως είναι εκείνη μεταξύ πνευματικού και εξομολογούμενου. Όλες αυτές οι σχέσεις καταξιώνονται και αναδεικνύονται στην αυθεντική τους μορφή μόνο όταν διαποτίζονται από την χάρη και την ευλογία του Θεού. Σε αντίθετη περίπτωση καταντούν να είναι πληγές και καρκινώματα που γκρεμίζουν θεσμούς και κοινωνίες και αφήνουν τον άνθρωπο να καταντά τραγική ύπαρξη.
Αγαπητοί αδελφοί, μόνο στην χάρη του Θεού οι όποιες σχέσεις του ανθρώπου, ανοίγουν τους ορίζοντες για ανώτερα πνευματικά φτερουγίσματα. Τότε μόνο τα ευγενή στοιχεία της ανθρώπινης φύσης σφραγίζουν μια ευλογημένη πορεία προς ουράνιες πτήσεις και αιώνιες κατακτήσεις. Ειδικότερα, ο λόγος του αποστόλου Παύλου «τη τιμή αλλήλους προηγούμενοι», ας καταστεί ασφαλής πυξίδα στη ζωή μας, όπως συνέβη και στην περίπτωση όλων των αγίων που λάμπουν εκτυφλωτικά στο αιώνιο οικοδόμημα της Εκκλησίας. Σήμερα τιμούμε τη μνήμη της Χριστίνης της μεγαλομάρτυρος. Ειδικότερα στα πρόσωπα των αγίων της Εκκλησίας διασώζεται αυθεντικά η αξία του ανθρωπίνου προσώπου. Με τις πρεσβείες τους ας βαδίσουμε μια ευλογημένη πορεία στη ζωή μας που να μάς καταξιώνει ως πρόσωπα, με όλη την πνευματική εμβέλεια και αρχοντιά τους. Γένοιτο.
Χριστάκης Ευσταθίου, Θεολόγος
Πηγή: Εκκλησία της Κύπρου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου