«Θαυμαζέσθω ο μάρτυς».

 

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

---

«Θαυμαζέσθω ο μάρτυς»1

Μακαρίζοντας ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος τον Άγιο Μάρτυρα Βαρλαάμ ο οποίος σε γεροντική ηλικία έδωσε τη μαρτυρία του ονόματος του Χριστού και μάλιστα ενώπιον τυράννων στα χρόνια του Αυτοκράτορος Διοκλητιανού αντιμετωπίζοντας τις απειλές του Επάρχου της πόλεως της Αντιοχείας με θαυμαστή ευψυχία, σημειώνει τα εξής συγκλονιστικά: «Έσκυβαν από επάνω άγγελοι, έβλεπαν αρχάγγελοι· το θέαμα ήταν λαμπρό, ξεπερνώντας πραγματικά την ανθρώπινη φύση. 

Ποιός δηλαδή δεν θα επιθυμούσε να δει άνθρωπο ν’ αγωνίζεται και να μην παθαίνει τα των ανθρώπων και ο ίδιος να γίνεται θυσιαστήριο και σφάγιο και ιερέας; Γι’ αυτό και ανέβαινε διπλός ο καπνός, ο ένας από το λιβάνι που καιόταν και ο άλλος από την σάρκα που έλειωνε, και ο καπνός αυτός ήταν πιο ευχάριστος, η ευωδία αυτή ήταν πιο καλή από εκείνη... Το χέρι καιγόταν, αλλά δεν καταφλεγόταν η ψυχή· έλειωνε το σώμα, αλλά δεν μειωνόταν η πίστη· εξασθένιζε η σάρκα, αλλά δεν εξασθένιζε η προθυμία. Και τα αναμμένα κάρβουνα, αφού τρύπησαν το μέσον της παλάμης του χεριού, έπεφταν κάτω, η ανδρεία όμως της ψυχής δεν έπεφτε· το χέρι δηλαδή κάηκε και έπεσε κάτω, διότι ήταν σάρκα και όχι διαμάντι, η ψυχή όμως ζητούσε πάλι άλλο χέρι, ώστε μ’ εκείνο να δείξει την υπομονή τους»2.

Αξίζει, λοιπόν, να δούμε το Μάρτυρα της Εκκλησίας έχοντας ως οδηγούς μας το Μέγα Βασίλειο και τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο που τον εγκωμίασαν μέσα από τις ομιλίες τους.

Α. Ποιός ήταν ο Μάρτυρας Βαρλαάμ;

Άγνωστος μέχρι σήμερα στους πολλούς. Ξεχασμένη η μνήμη του ως ένα βαθμό ακόμη και από τους εκκλησιαστικούς κύκλους.

Τον θυμάται όμως πάντοτε η Εκκλησία και τον μνημονεύει στις 19 Νοεμβρίου, ημέρα του μαρτυρίου του. Άλλωστε, αυτό είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας: να θυμάται το Σωτήρα Χριστό, να θυμάται τα ένδοξα παιδιά της, να θυμάται και να μνημονεύει τα κεκοιμημένα μέλη της.

Αυτός ο Μάρτυρας καταγόταν από την Αντιόχεια και σε βαθύτατο γήρας στάθηκε εμπρός στον ειδωλολάτρη Έπαρχο της πόλεως με την κατηγορία ότι είναι χριστιανός.

Ούτε οι κολακείες. ούτε οι απειλές αλλά ούτε και τα φρικτά βασανιστήρια που διαδέχονταν το ένα το άλλο μπόρεσαν να ξεριζώσουν από το χώρο της ψυχής του την πίστη στο Χριστό.

Ηττημένος από τη θαυμαστή καρτερία του γέροντος, ο Έπαρχος τον οδήγησε μπροστά σ’ ένα βωμό των ειδώλων και τον πρόσταξε να απλώσει το δεξί του χέρι επάνω από αυτόν με την παλάμη ανοικτή, όπου έβαλαν αναμμένα κάρβουνα και λιβάνι.

Έτσι θα τον εξανάγκαζαν (εφόσον το χέρι του θα καιγόταν και από τους σπασμούς θα λύγιζε) χωρίς τη θέλησή του να ρίξει το λιβάνι στο βωμό. Με αυτόν τον τρόπο θα του αποσπούσαν τη θυσία στα είδωλα.

Ο Μάρτυς όμως προτίμησε να καεί το χέρι του και το αναμμένο κάρβουνο να τρυπήσει την παλάμη του, χωρίς εκείνος με τη θέλησή του να πετάξει το κάρβουνο και το λιβάνι στο βωμό των ειδώλων. Κι ενώ συνέβαιναν όλα αυτά, εκείνος, ενωμένος με το Θεό, δοξολογούσε το όνομά Του και Τον ευχαριστούσε για τη μεγαλειώδη στιγμή που του χάρισε.

Β. Ας απολαύσουμε ένα τμήμα της ομιλίας του θαυμαστού Ιεράρχη της Καισαρείας, Μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος μακαρίζει αυτήν την μαρτυρική μορφή της Εκκλησίας μας.

«Ω χέρι που δεν έμαθες να λυγίζεις εις την φωτιάν! Ω φωτιά που εδιδάχθης να νικάσαι από το χέρι! Ο σίδηρος εις την δοκιμασίαν της φωτιάς υποχωρεί με το να γίνεται ελαφρός. Ο χαλκός παραχωρεί την κυριαρχίαν εις την φωτιάν. Με αυτήν γνωρίζει και η σκληρότης των λίθων να νικάται. Αλλ’ η δύναμις της φωτιάς που τα πάντα καταβάλλει, δεν ελύγισε με το κάψιμον το απλωμένο χέρι του μάρτυρος»3. Και συνεχίζει ο Μέγας Πατήρ αποκαλώντας τον Άγιο Μάρτυρα Βαρλαάμ στρατιώτη και ανδριάντα. «Πως να σε αποκαλέσω, ω γενναίε στρατιώτα του Χριστού; Να σε ονομάσω ανδριάντα; Θα ελαττώσω πολύ από την καρτερικότητά σου... Αν σε ονομάσω σιδηρένιον, ακόμη και αυτήν την παρομοίωσιν την ευρίσκω κατωτέραν από την ανδρείαν σου. Διότι εσύ μόνος κατώρθωσες να πείσης το χέρι σου να μη νικάται από την φλόγα. Εσύ μόνος έκαμες θυσιαστήριον την δεξιάν. Εσύ μόνος ερράπισες τα πρόσωπα των δαιμόνων με το χέρι που εκαίετο. Και τότε μεν με απανθρακωμένον χέρι συνέτριψες τα κεφάλια των, τώρα δε μ’ αυτό κατανικάς και αποτυφλώνεις τας στρατιάς των»4.

Γ. Ο θεοφόρος, όμως, Πατέρας της Εκκλησίας Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ως άριστος παιδαγωγός και κυρίως ως πνευματικός πατέρας που επιθυμεί την πνευματική προκοπή των παιδιών του, τη θεραπεία τους από τα πάθη και την ένωσή τους με το Θεό, πέρα από την τιμή προς τους Μάρτυρες της Εκκλησίας την οποία συνιστά σε πολλές του ομιλίες, προχωράει και στη μίμηση του Μάρτυρος, λέγοντας: «Αυτά ας μην τα ακούμε μόνον, αλλά και να τα μιμούμαστε... Ας μη θαυμάζεται ο μάρτυρας μόνο μέχρι αυτή τη στιγμή, αλλά και επιστρέφοντας ο καθένας στο σπίτι του ας παίρνει μαζί του τον άγιο και ας τον βάζει μέσα στο σπίτι του ή καλύτερα μέσα στην καρδιά του... Υποδέξου αυτόν... και τοποθέτησέ τον μέσα στην καρδιά σου έχοντας το χέρι του τεντωμένο· υποδέξου τον στεφανηφόρο και μην τον αφήσεις να βγει ποτέ από τη διάνοιά σου. Γι’ αυτό και σας φέραμε κοντά στις λειψανοθήκες των αγίων μαρτύρων, ώστε και από τη θέα αυτών να λάβετε κάποια παρότρυνση προς αρετή και να αναλάβετε τον αγώνα να επιδείξετε τον ίδιο ζήλο»5.

Γι’ αυτό πολύ σοφά η Εκκλησία μας, με το καθημερινό ημερολόγιό της που είναι κοσμημένο με την παρουσία των ενδόξων παιδιών της, μάς προσφέρει το άρωμα της αγιότητός τους ως μία πρόγευση της αιωνιότητος.

Έτσι, η ζωή μας δεν είναι άχρωμη, άοσμη και επίπεδη, αλλά αποκτά νόημα και όραμα με το Σωτήρα Χριστό, την Υπεραγία Θεοτόκο και το σύνταγμα των Αγίων συγχρόνως.

Όραμα είναι η Βασιλεία των Ουρανών και νόημα η παρουσία του Χριστού μέσα στο χώρο της καρδιάς μας. Με τον τρόπο αυτό εξαγιάζεται ο χρόνος, καταργείται ο θάνατος και προγεύομαστε τα αγαθά της αιωνιότητος απ’ αυτήν τη ζωή.

Είναι συνεπώς επιτακτική ανάγκη περισσότερο από κάθε άλλη φορά, τώρα που φτωχύναμε από υλικά αγαθά και οι ισχυροί της Δύσεως μάς πότισαν μέχρι τώρα με τα φώτα της δήθεν θεολογίας τους και μας αφαίρεσαν κάθε ικμάδα της Παραδόσεώς μας, να επιστρέψουμε στον πολύτιμο θησαυρό μας, που είναι η Παράδοσή μας και οι Άγιοί μας.

Στις δύσκολες και ανηφορικές ημέρες τις οποίες διανύουμε, με τις κλιματικές συνθήκες τις οποίες βιώνουμε και με τις ανθρώπινες ζωές που χάνονται καθημερινά, μόνο οι φίλοι μας οι Άγιοι θα απλώσουν το χέρι τους για να μας στηρίξουν. Γιατί αυτοί μας γνωρίζουν, γιατί αυτοί πραγματικά μας αγαπούν.

Η μνήμη του Αγίου Μάρτυρος Βαρλαάμ εφέτος συμπίπτει με τον εορτασμό της Συνάξεως πάντων των εν Καστορία τιμωμένων Αγίων.

40 πρόσωπα, με πρώτη την Υπεραγία Θεοτόκο παρελαύνουν καθημερινά από μπροστά μας σ’ αυτήν την Καστροπολιτεία.

Είναι οι ταχύτατοι βοηθοί μας που ποικιλοτρόπως μάς ευεργετούν καθημερινά, ανώνυμοι και επώνυμοι. Ιεράρχες, Μάρτυρες, Όσιοι, Νεομάρτυρες, Δίκαιοι υψώνουν «χείρας ικέτιδας» στο θρόνο της Θείας Μεγαλωσύνης.

Πόσοι πέρασαν από τον τόπο αυτό; Πόσοι έπλυναν τις πέτρες των βυζαντινών μας εκκλησιών με τους οχετούς των δακρύων και τους καμάτους της ασκήσεως;

Πόσοι μαρτύρησαν στην περιοχή αυτή και την ανέδειξαν ως μία περίδοξη βυζαντινή αγιούπολη; Όλοι αυτοί μάς καλούν σε συναγερμό...

Συναγερμό προσευχής: «Κύριε εισάκουσον της προσευχής μου»...

Συναγερμό μετανοίας: «Ελέησόν με ο Θεός κατά το μέγα έλεός σου»...

Συναγερμό επιστροφής: «Σοι μόνω αμαρτάνομεν, αλλά και Σοι μόνω λατρεύομεν»6...

Με τους Αγίους θα πρέπει να ζήσουμε, σ’ αυτούς θα πρέπει να ακουμπάμε, αυτούς πρέπει να τιμούμε, γιατί αυτοί είναι οι μόνοι που μας σκέπτονται και μας βοηθούν.

Άγιοι του Θεού πρεσβεύσατε υπέρ ημών!

---

1. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Εγκώμιον εις τον Άγιον Μάρτυρα Βαρλαάμ», ΕΠΕ 37,256
2. ο.π., ΕΠΕ 37,256
3. Μεγάλου Βασιλείου, «Ομιλία εις Βαρλαάμ τον Μάρτυρα», ΕΠΕ 7,245
4. ο.π., ΕΠΕ 7,245-247
5. Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ο.π., ΕΠΕ 37,257
6. Δεύτερη ευχή γονυκλισίας Πεντηκοστής