Ένα παιδί θυμάται… (Τα Σεπτεμβριανά του 1955)

 

 

Θεοδοσία Φωτιάδου-Ζωναρά

Το χέρι μου έτρεμε, καθώς έσφιγγα τρομαγμένη την άκρη απ’ τη φούστα της μητέρας μου. Εκείνη κοιτούσε από τη χαραμάδα της πόρτας.

Η αδελφή μου, η Σοφία, γονατισμένη μπροστά στη μπαλκονόπορτα, μισή μέσα, μισή έξω από το μπαλκόνι, παρακολουθούσε κατάχλωμη τον άλλο δρόμο.

-Μητέρα, φαίνονται καπνοί και φωτιές στο βάθος, είπε σιγανά. Την κοίταξα. Η φωνή της ήταν αγνώριστη. Έκλαιγε κι έτρεμε κι αυτή από το φόβο της.

-Παναΐα μου Μπαλουκλιώτισσα, βοήθα, βοήθα! μουρμούρισε η μητέρα μου και έτρεξε κατά το μπαλκόνι.

Την ίδια στιγμή ακούστηκε από μακρυά ένας δυνατός υπόκωφος θόρυβος, σαν να γκρεμίζονταν σπίτια, κι αμέσως μετά ουρλιαχτά χαράς και κραυγές στα τούρκικα: «Ανάθεμα στους γκιαούρηδες!»

Η μητέρα μου άνοιξε λίγο την πόρτα του μπαλκονιού και το σκοτεινό δωμάτιο φωτίστηκε από εκρήξεις και λάμψεις!

-Παναΐα μου Βλαχέρνα και του Θεού Σοφία, σώσε μας! Σταυροκοπήθηκε πάλι.

-Θεοδοσία μέσα! μου φώναξε, καθώς εντυπωσιασμένη εγώ, είχα σκαρφαλώσει στο μιντέρι* κάτω από το μεγάλο παράθυρο να δω τις φωτιές.

Τραβήχτηκα, και τότε η μητέρα ασφάλισε πόρτες και παράθυρα, κατέβασε από τα εικονίσματα την εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής, την έσφιξε στην αγκαλιά της και με μαζί μ’ αυτήν, έσφιξε την αδερφή μου κι εμένα. Καθήσαμε για λίγο εκεί στο πάτωμα αμίλητες.

Νωρίτερα, περιμένοντας τον πατέρα και τον μεγάλο αδερφό μας, τον Σωκράτη, να γυρίσουν από το μαγαζί στο Πέραν, ακούσαμε τις φωνές του γείτονά μας, του Ηλία Σταυρίδη, που λαχανιασμένος φώναζε:

-Κρυφτείτε, Χριστιανοί! Κρυφτείτε να σωθείτε! Μεγάλο κακό! Οι τούρκοι σπάνε και καίνε τα μαγαζιά των Ρωμιών! Πάει, πάει! Δεν αφήνουν τίποτα! Η μητέρα μου πετάχτηκε στο δρόμο.

-Τι λες κυρ-Ηλία; Τι έφταιξε; Γιατί;

-Αχ κυρά Πηγή! Τι να’ φταιξε; Η Κύπρος, η ΕΟΚΑ, η Ελλάδα, η μαύρη ώρα που μας έριξε στα χέρια τους, οι αμαρτίες μας; Δεν είναι λες αρκετά; μονολογούσε ο κυρ-Ηλίας, καθώς έτρεχε για το σπίτι του. Είχε βγει όλη η γειτονιά έξω και άκουγε έντρομη τα νέα.

-Μην είδες τον Χαρίδημο, τον Σωκράτη μου; Ξαναρώτησε πάλι έντρομη η μητέρα.

-Μανταλώσου με τα παιδιά και προσευχήσου! Της είπε ο γείτονας, γνέφοντας αρνητικά ότι δεν τους είχε δει, πριν χαθεί μέσα στην αυλή του.

Κι έτσι μείναμε πάλι οι τρεις μας, περιμένοντας με αγωνία τον πατέρα και τον αδερφό μου.

Ήρθαν τρεις ώρες αργότερα, ματωμένοι, μουτζουρωμένοι, τρομοκρατημένοι, μα ζωντανοί! Είδαν κι άκουσαν πολλά και φρικτά.

Το μαγαζί μας ήταν ένας σωρός αποκαΐδια και στάχτες… Δεν είχε μείνει τίποτα… Οι κόποι μιας ζωής… Ήταν απαρηγόρητοι γι’ αυτό, μα η μητέρα τους είπε:

-Δεν πειράζει! Φτάνει που είσαστε εσείς ζωντανοί! Όλα τ’ άλλα ξαναγίνονται…

Αχ, καημένοι μάνα… Κι όμως δεν ξαναγίνονται όλα, όπως ήταν πριν. Όσο για μένα, ακόμη στη μνήμη μου εκείνη η νύχτα μοιάζει ατέλειωτη και εφιαλτική.

Όσα χρόνια κι αν περάσουν, αν και ήμουνα τότε μικρό παιδί, δεν θα ξεχάσω ποτέ εκείνη τη νύχτα του πογκρόμ*, που έμεινε γνωστή ως Σεπτεμβριανά του 1955...

Για μας δεν έιναι μια σελίδα της ιστορίας. Ήταν η ίδια μας η ζωή…

***

Η ιστορική καταγραφή δίνει τα παρακάτω επίσημα στοιχεία σαν αποτίμηση εκείνων των καταστοοφών στις 6 και 7 Σεπτεμβρίου 1955 στην Κωνσταντινούπολη, με υποκινούμενο διωγμό που έγινα από τον τουρκικό όχλο εναντίον του μικρού Ελληνικού στοιχείου της Πόλης.

Με στρατιωτική πειθαρχία κινούμενος ο τουρκικός όχλος, ο οποίος ανερχόταν σε δεκάδες χιλιάδες άτομα, κινήθηκε εναντίον κάθε τι Ελληνικού.

Μέσα σε εννέα περίπου ώρες καταστράφηκαν ολοσχερώς 1.004 σπίτια, ενώ άλλα περίπου 2.500 χιλιάδες υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές.

Καταστράφηκαν επίσης 4.348 καταστήματα, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι, οι εγκαταστάσεις 3 εφημερίδων, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 21 εργοστάσια, 110 ζαχαροπλαστεία και εστιατόρια, 73 εκκλησίες, ενώ συλήθηκαν πάρα πολλοί τάφοι σε 2 κοιμητήρια, καθώς και οι τάφοι των πατριαρχών στη μονή Βαλουκλή.

Τουλάχιστον 30 Έλληνες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν βάναυσα.

Ιδιαίτερο μίσος έδειξαν κατά των ιερωμένων, αφού ξυλοκόπησαν αγριότατα πολλούς απ’ αυτούς, άλλους ξεγύμνωσαν και διαπόμπευσαν, εξαναγκάζοντάς τους να φωνάζουν: » Η Κύπρος είναι τουρκική».

Ο Επίσκοπος Παμφίλου Γεράσιμος και ο ηλικιωμένος μοναχός Χρύσανθος Μαντάς ξυλοκοπήθηκαν μέχρι θανάτου, ενώ ο Μητροπολίτης Ηλιουπόλεως Γεννάδιος παραφρόνησε από τους ξυλοδαρμούς και ύστερα από λίγο χρόνο απεβίωσε.

Όλα αυτά τα αναφέρουμε παιδιά, όχι για να καλλιεργήσουμε το μίσος κατά του γειτονικού τουρκικού λαού, αλλά για να μαθαίνουμε την ιστορία μας.

Και επίσης για να θυμόμαστε, να προσευχόμαστε και να μνημονεύουμε τους αδελφούς μας Έλληνες, που καταστράφηκαν, ξερριζώθηκαν, μαρτύρησαν.

***

μιντέρι* = χαμηλός σοφάς

πογκρόμ* = από τη ρωσική λέξη погром. Μαζική και οργανωμένη βίαιη επίθεση εναντίον κάποιας συγκεκριμένης εθνικής, θρησκευτικής ή αλλης ομάδας, με ταυτόχρονη καταστροφή του περιβάλλοντός τους (σπίτια, επιχειρήσεις, θρησκευτικοί χώροι, κοκ)