Στον δεύτερο μήνα του καλοκαιριού.

  

 

Ο Ιούλιος, με τις τριάντα μία φλογερές ημέρες του, καταφθάνει πάντοτε ως ο ηλιοφάντης κορυφαίος του καλοκαιριού, εκείνος ο μήνας που αποστάζει ιδρώτα, ώριμη γεύση και αναμνήσεις από αγρούς, παζάρια, πανηγύρια και ιεροπραξίες. 

Ονοματοδοτημένος από τον Ιούλιο Καίσαρα, φέρει τη σφραγίδα της Ιστορίας όχι απλώς ως μήνας, αλλά ως μνημείο χρόνου· ένα σύνορο ανάμεσα στον άνθρωπο και τη γη, ανάμεσα στον θνητό μόχθο και το θεϊκό κάλεσμα του ήλιου.

Μα ο Ιούλιος δεν είναι μόνο χρονολογική μονάδα. Είναι ο Αλωνάρης. Ο μήνας που αναμετράται με το σιτάρι και τη δίκαιη ανταπόδοση του μόχθου. Είναι το στρογγυλό δρεπάνι του θεριστή, είναι το άλογο που γυρίζει γύρω από τον στρόβιλο του αλωνιού, είναι η παλάμη που ψαχουλεύει τη στάχτη της σοδειάς για τον χρυσό πυρήνα του καρπού. Μέσα στην αμείλικτη κάψα του, η αγροτιά δοξάζεται· και καθώς ο ιδρώτας πέφτει στη γη, η ευλογία της σάρκας αγγίζει το θείο.

Η λαϊκή παράδοση, αυτό το άυλο αλλά ανθεκτικό υφαντό του ελληνικού βίου, δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχη. Από άκρη σ’ άκρη του τόπου μας, ο Ιούλιος βαφτίστηκε με ονόματα που κουβαλούν τη μυρωδιά του χωραφιού και τον αντίλαλο των πανηγυριών: Αλωνιστής, Αλωνητής, Γυαλιστής, Φουσκομηνάς, Δευτερόλης, Αηλιάς. Κάθε όνομα και ένα καμπανάκι της μνήμης· κάθε όνομα, μια μεταφορά της ψυχής του λαού που ήξερε να αφουγκράζεται τον χρόνο όχι με ρολόγια, αλλά με φρούτα που ώριμα χάσκουν, με σταφύλια που γυαλίζουν, με αλώνια που αναστενάζουν από τις θυσίες του κόπου.

Ο Προφήτης Ηλίας υψιπέτης και φλογοφόρος, κατεβαίνει στους αγρούς και στέκει σαν αρχαίος Πάνας, μα όχι με τον αυλό αλλά με τον κεραυνό· η θρησκευτική του γιορτή συγχωνεύεται με το λατρευτικό αρχέτυπο του Δία, του κυρίαρχου ουρανού, και έτσι ο Αηλιάς δεν είναι απλώς άγιος· είναι στοιχείο. «Ο Αηλιάς κόβει σταφύλια και η Αγιά Μαρίνα σύκα» μία παροιμία, χίλιες χρονικές και αισθητηριακές πληροφορίες· ένα αγροτικό ημερολόγιο κωδικοποιημένο σε στίχο.

Στην αρχαία Αθήνα, ο Ιούλιος διατρέχει τα όρια του χρόνου: από τον Σκιροφοριώνα στον Εκατομβαιώνα, από τον θάνατο του παλαιού έτους στη γέννηση του νέου, μέσα από γιορτές-πυλώνες του πολιτικού και πνευματικού πολιτισμού. Τα Διισωτήρια, τα Εκατόμβαια, τα Ηράκλεια, τα Κρόνια όλα θυσιαστικές τελετουργίες, με ταύρους και λόγους, με λεμβοδρομίες και αρχοντικές παρουσιάσεις, που ενώ φαντάζουν παλαιά, πάλλονται με την ίδια ζωντάνια στην ψυχή του ελληνικού καλοκαιριού.

Ο Ιούλιος είναι το στόμιο του χρόνου. Όπως τα σύκα «χάσκουν», έτσι και το παρόν ανοίγει για να ξεχειλίσει το παρελθόν· και το μέλλον εισέρχεται σαν ώριμος καρπός με τον ήλιο ως γεννήτορα. Ο λαός μας, με σοφία πρωτογονική και φιλοσοφία γηγενή, το αναγνώρισε αυτό. Γι’ αυτό και φώλιασε μέσα στον μήνα αυτό τις μορφές των αγίων που προστατεύουν σώματα και βλέμματα, ιάματα και αισθήσεις: οι Ανάργυροι, η Κυριακή, η Μαρίνα, η Παρασκευή, ο Παντελεήμων ιαματικοί και στο όνομα και στο έργο, μα και μεταφορικά, για τον κουρασμένο από τον καύσωνα και τη μονοτονία του χρόνου άνθρωπο.

Ο Ιούλιος δεν είναι απλώς το απομεσήμερο του έτους. Είναι μια θεατρική σκηνή που παίζεται η δραματουργία της καρποφορίας, η τελετουργία της ελπίδας. Με λέξεις και παροιμίες, με σταφύλια και σκιές, με προφήτες και αιώνες. Ο Ιούλιος είναι η γραμμή όπου ο ιδρώτας γίνεται ύμνος, όπου ο θερισμός γίνεται ανάμνηση, όπου το ηλιοβασίλεμα γίνεται εσωτερικός ψαλμός.
Έτσι πρέπει να μνημονεύεται. Όχι ως απλός μήνας· αλλά ως ένας θρόνος φωτός, πάνω στον οποίο κάθεται ο ελληνικός λαός με τον ιδρώτα στο μέτωπο και τη μνήμη βαθιά ριζωμένη στη γη.