Υπάρχουν άνθρωποι που περνούν σιωπηλά από τον κόσμο τούτο, και άλλοι που αφήνουν χνάρια αιώνια, βαθιά χαραγμένα στην ψυχή της ιστορίας. Σπάνιοι είναι εκείνοι που βαδίζουν, όχι απλώς ακολουθώντας τον Χριστό, αλλά μετέχοντας στο μαρτύριο και τη δόξα Του.
Ένας τέτοιος άνθρωπος, ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος. Όχι απλώς εκκλησιαστικός ηγέτης, αλλά ζωντανό ευαγγέλιο· όχι θεολόγος του γραφείου, αλλά απόστολος των εσχάτων· και, πρωτίστως, συνοδοιπόρος του Αποστόλου Παύλου.
Ο Παύλος, «ὁ ἐλάχιστος τῶν ἀποστόλων», υπήρξε ο μέγας αναμορφωτής του κόσμου, μετατρέποντας το προσωπικό του τραύμα σε μαρτυρία σωτηρίας. Ο Αναστάσιος, βαδίζοντας στα βήματα του, μεταμόρφωσε τα σταυροδρόμια των λαών σε σταυρούς ελπίδας· και το δικό του τραύμα, τη βαθιά του εμπειρία από τη σύγκρουση Ανατολής και Δύσης, θρησκείας και επιστήμης, πολιτισμού και αποικιοκρατίας, αξιοποίησε ως εφαλτήριο μιας παγκόσμιας αποστολής.
Το «εμοί τὸ ζῆν Χριστός καὶ τὸ ἀποθανεῖν κέρδος» του Παύλου, δεν υπήρξε για τον Αναστάσιο, απλώς εσχατολογικό ιδανικό. Υπήρξε βίωμα. Στην καρδιά της αλβανικής γης, εκεί όπου ο Χριστός είχε σχεδόν ξεχαστεί, η φωνή του δεν ήχησε καταγγελτικά αλλά παύλεια· όχι «ἐν σοφίᾳ λόγου», αλλά «ἐν δυνάμει Θεοῦ». Στα ερείπια της πίστης και της ελπίδας, φύτεψε όχι ιδεολογία, αλλά την Εκκλησία· όχι θεσμούς, αλλά πρόσωπα· όχι διοίκηση, αλλά την αγάπη.
Ο Παύλος, όταν απηύθυνε λόγο στους Αθηναίους στον Άρειο Πάγο, μίλησε για τον «ἄγνωστον Θεόν», όχι από αλαζονεία αλλά από πόθο· με την ίδια γλυκύτητα και παρρησία, ο Αναστάσιος μίλησε για τον γνωστό, λησμονημένο Θεό στην καρδιά ενός λαού που είχε εκπαιδευτεί στη λήθη. Δεν ήλθε ως κατακτητής· ήλθε ως διάκονος. Δεν ζήτησε δόξα· ζήτησε σταύρωση. Και αυτό τον καθιστά παύλειο.
Η παύλεια θεολογία είναι θεολογία του Σταυρού· είναι λόγος που περνά μέσα από το τραύμα, μεταμορφώνει τη σκιά σε φώς και κάνει τον διωγμό ευκαιρία χάριτος. Ο Αναστάσιος, καταδιωγμένος όχι σπάνια, αποδοκιμασμένος ή και παρεξηγημένος, δεν αντιστάθηκε με κοσμικά όπλα· κράτησε την ησυχία ως όπλο, τη σοφία ως πανοπλία και την ταπείνωση ως σημαία. Όπως ο Παύλος δεν έπαψε να λέει «ἐν ἀσθενείᾳ ἡ δύναμις μου τελειοῦται», έτσι και ο Αναστάσιος έζησε την ηγεσία ως μαρτυρία και όχι ως εξουσία.
Και οι δύο άνδρες αναδεικνύουν τη δυνατότητα της ψυχής να μεταμορφώσει την εσωτερική της συντριβή σε πηγή αγάπης. Ο Παύλος υπήρξε διώκτης· ο Αναστάσιος ανατράφηκε σε μια εποχή πνευματικής σύγκρουσης και διχασμών. Όμως αντί να κλειστεί σε άμυνα, άνοιξε τον εαυτό του στον Άλλο. Αντί να ερμηνεύσει τον Χριστιανισμό ως φρούριο ταυτότητας, τον είδε ως οδό κοινωνίας. Αυτό το ψυχικό άνοιγμα δεν είναι απλή ευαισθησία· είναι πνευματική γενναιότητα.
Η Παύλεια οδός είναι οδός αντινομίας· δύναμη μέσα στην αδυναμία, σοφία μέσα στην αφροσύνη, ζωή μέσα από τον θάνατο. Ο Αναστάσιος δεν δίδαξε ορθολογικά, αλλά με το ήθος του αντινομικού· με το φώς του παράδοξου. Όπως ο Παύλος έτσι και ο Αναστάσιος, παρέδωσε τον εαυτό του καθημερινά στον κόπο, στη θυσία, στην υπαρξιακή ταπείνωση για να ζήσει η Εκκλησία. Η φιλοσοφία του είναι, εν τέλει, σταυρική· δεν αναζητά νοήματα, αλλά δίνει νόημα στο κενό.
Ο λόγος του είναι πράος, μετρημένος, εσωτερικός· λόγος φιλοκαλικός, δηλαδή εραστής του κάλλους τού Θεού. Δεν είναι ρητορικός· είναι εναργής. Δεν επιδιώκει να εντυπωσιάσει· επιθυμεί να μυήσει. Και αυτή είναι η βαθύτερη λογοτεχνική του ποιότητα: η σιωπή ανάμεσα στις λέξεις, η αναφορά στην αλήθεια πέρα από τον ήχο, η διαφάνεια που διαπερνά τον στοχασμό του.
Η φιλοκαλία δεν είναι απλώς αισθητικό ρεύμα· είναι θεολογική στάση. Είναι το κάλλος που σώζει τον κόσμο και ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος ήταν ένας εργάτης του. Το ήθος του, η ακρίβεια της σκέψης του, η αφοσίωση του στον άνθρωπο και στον Θεό, είναι αντανάκλαση του Παύλειου πνεύματος. Δεν οικοδόμησε μόνο ναούς· οικοδόμησε ανθρώπους. Δεν προήδρευσε μόνο σε συνόδους· λειτούργησε στην καρδιά της Οικουμένης.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αναστάσιος δεν περπάτησε στα βήματα του Παύλου απλώς ως μιμητής. Περπάτησε ως συνεχιστής· ως εκείνος που φέρει τον ίδιο πυρφόρο Λόγο στο σώμα της Εκκλησίας· εκείνος που λέει με τη ζωή του: «οὐκ ἐγὼ ζῶ, ἀλλ’ ο ἐν ἐμοὶ Χριστός».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου