Μία άγνωστη εικόνα της Παναγίας: Η Παναγία του Νείλου.

 

Ιωάννης Φουρτούνας

---

Ανάμεσα στις πολλές θαυματουργές εικόνες της Παναγίας, υπάρχει και μία άγνωστη εικόνα Της,  που βρίσκεται στην Αίγυπτο και επονομάζεται η Παναγία του Νείλου.

Η εικόνα φυλάσσεται στην Ιερά Πατριαρχική και Θεοβάδιστο Μονή του Αγίου Γεωργίου Παλαιού Καΐρου και έχει αποθησαυριστεί στο Σπήλαιο που φιλοξένησε την Παναγία μας και το Θείο Βρέφος.

Όταν ο Ηρώδης κατεδίωκε τον Ιησού η Υπεραγία Θεοτόκος, ο μνήστωρ Ιωσήφ και το Θείο Βρέφος, μαζί με τον γιο του Ιωσήφ Ιάκωβο, κατέφυγαν μετά την εντολή του αγγέλου στην Αίγυπτο.

Το σπήλαιο αυτό, μέσα στο οποίο υπάρχει πηγάδι -αγίασμα έως και τις μέρες μας, βρίσκεται στο χώρο του κοιμητηρίου των Ελλήνων κάτω από το ιερό του Ναού της Παναγίας. 

Η Παναγία ανεβαίνοντας τον Νείλο ποταμό σ’ εκείνο το σημείο βρήκε το φιλόξενο σπήλαιο, όπου και διέμεινε με το Θείο Βρέφος για δύο χρόνια, ως ότου έπαψε ο διωγμός του βασιλιἀ Ηρώδη.

Το σπήλαιο αυτό δέχεται ανά έτος πολλές χιλιάδες επισκέπτες –προσκυνητές, είναι δε ένας ιερός χώρος πολύ σημαντικός για τους χριστιανούς, ενώ η επίσκεψή του  αποτελεί μία μοναδική πνευματική εμπειρία.

 Η φυγή εις την Αίγυπτον αποτελεί δημοφιλές θέμα της τοπικής εικονογραφίας γιατί αγγίζει κάθε ψυχή η ιστορία με την έλευση του Θείου Βρέφους και το πόσο δυσκολεύτηκαν στη διαδρομή, όσο και στη διαβίωσή τους. 

Τον παλαιό καιρό ο Νείλος περνούσε από εκεί, μάλιστα στα υπόγεια της επιβλητικής ροτόντας του Αγίου Γεωργίου φαίνεται ως τα σήμερα η προβλήτα στην οποία έδεναν τα πλοία που διέπλεαν τον Νείλο. 

Ο Νείλος περιέβαλλε το τείχος ως τάφρος και προστάτευε ακόμα περισσότερο την πόλη της Βαβυλώνας που υπήρχε εκεί εκείνη την εποχή, με τους υψηλούς πύργους και απροσπέλαστα τείχη της. 

 Η σημασία της Παναγίας του Νείλου διασώθηκε από τους παλαιότερους αρχιμανδρίτες της Ιεράς Μονής του Αγίου Γεωργίου, οι οποίοι μετέφεραν σε μάς την ιδιαιτερότητα, αλλά και την ευλογία και τη χάρη, που απορρέουν από αυτήν.

Αλλά από πού προέρχεται η ονομασία της ως Παναγίας του Νείλου και γιατί δεν ονομάζεται Παναγία του Καΐρου ή Παναγία της Βαβυλώνας; Ποιος είναι ο λόγος της ιδιαίτερης αυτής και εντυπωσιακής ονομασίας;

Οι ονομασίες των εικόνων της Παναγίας μας πάντοτε σχετίζονται με ένα θαύμα που συνέβη κάποτε και έκτοτε ονοματίζονται υπενθυμίζοντας και υπογραμμίζοντας με το όνομά τους αυτό το θαύμα, ως είναι η Παναγία Άξιον Εστί, η Πορταΐτισσα κ.ά.

Τα παλαιά χρόνια υπήρχε η εικόνα η επονομαζομένη του Νείλου και η οποία χάθηκε ή καταστράφηκε τα δύσκολα χρόνια των διωγμών, ήταν τοποθετημένη στο σπήλαιο της φιλοξενίας και όπως το αποκαλύπτει και η ονομασία της προστάτευε τους χωρικούς από τις πλημμύρες του Νείλου.

Εξάλλου αυτό το σπήλαιο ήταν στις όχθες του Νείλου, πολύ πριν αλλάξουν τον ρου του Νείλου ποταμού. Ο ποταμός τώρα κυλάει μεταξύ της Γκίζας των Πυραμίδων και της Μονής του Αγίου Γεωργίου.

Παλιότερα όμως έκανε ένα ζιγκ-ζάγκ περνώντας πρώτα από το Μοναστήρι και μετά επήγαινε προς την Γκίζα όπου μέχρι σήμερα υπάρχει μπροστά από την πελώρια Σφίγγα η αρχαία αποβάθρα.

Εκεί στην Μονή του Αγίου Γεωργίου οι επισκέπτες βλέπουν μέχρι σήμερα το Νειλόμετρο ένα σύστημα με το οποίο μετρούσαν την άνοδο των υδάτων του Νείλου και προειδοποιούνταν οι χωρικοί να προστατευθούν από την πλημμύρα.

Η Παναγία του Νείλου ήταν η προστάτης των ανθρώπων από τις μεγάλες πλημμύρες πριν την δημιουργία του Φράγματος του Νείλου, προστάτευε τους ίδιους τους χωρικούς, αλλά και τις σοδειές τους.

Ο ανακαινιστής της Μονής π. Αγαθάγγελος Ζαρίφης ακούγοντας από τους παλιούς για την εικόνα του Νείλου έδωσε την εντολή κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου να ξανααγιογραφηθεί αυτή η εικόνα της Παναγίας του Νείλου.

Την έβαλε και πάλι στο σπήλαιο της φιλοξενίας γιατί εκεί ήταν και η παλιά εικόνα, αφού ήταν η εικόνα της Παναγίας που είχε έρθει τα χρόνια εκείνα με το Θείο Βρέφος της και αυτή είναι που με την παρουσία της ευλόγησε τα ύδατα.

Η εικόνα της Παναγίας του Νείλου είναι ελαιογραφία πάνω σε μουσαμά, μεταβυζαντινής τεχνοτροπίας, που απεικονίζει την Παναγία σαν μια μάνα που αγρυπνά δίπλα στο παιδί της που κοιμάται.

Η πρωτοτυπία της αγιογράφησης έγκειται στο ότι για πρώτη φορά απεικονίζεται η Παναγία μας να βαστάει στο χέρι της τη ρόκα, που χρησιμοποιούσαν παλιότερα οι γυναίκες μαζί με το αδράχτι ξαγρυπνώντας δίπλα στα μωρά τους.

Μάλιστα το νήμα του αδραχτιού παρατηρούμε ότι περιβάλλει το κοιμισμένο Θείο Βρέφος και τα χεράκια του, ενώ η μητέρα του φαίνεται να το θωπεύει ελαφρά με ένα αδιόρατο χαμόγελο στο πρόσωπό της.

Η όλη σύνθεση περιλαμβάνει τα καθιερωμένα σύμβολα: το άστρο της Παρθένου Μαρίας, την ονομασία ΜΗΡ ΘΟΥ  [ΜΗΤΗΡ ΘΕΟΥ], ως και την επιγραφή στο φωτοστέφανο του Θείου Βρέφους (Ο) ΩΝ.

Παρά ταύτα η τρυφερότητα που αποπνέει η μητρική στάση της Παναγίας, μαζί με τον όλο διάκοσμο του δωματίου και τα πανιά σε ένα σκεύος δεξιά, αποτυπώνουν με τον πιο έξοχο τρόπο το ιερό μυστήριο της μητρότητας. 

Είθε η Παναγία του Νείλου όπως παλιά και τώρα να συνεχίζει την προστασία της τόσο για τη πόλη της, όσο και για τους προσκυνητές που με ευλάβεια θα προσέρχονται στη Μονή.

Πηγή:  romfea.gr