«Εσύ είσαι ο Χριστός, ο Υιός του Θεού του ζώντος»: Η αναγνώριση της Αλήθειας ως θεμέλιο της Εκκλησίας και της ανθρώπινης ύπαρξης

  

Στην καρδιά του κατά Ματθαίον ευαγγελίου, το απόσπασμα από το 16ο κεφάλαιο μία σκηνή γεμάτη αποκαλυπτικό μεγαλείο και υπαρξιακή βαρύτητα, ανοίγει μπροστά μας σαν θύρα προς το μυστήριο της πίστεως και της εσωτερικής μεταμόρφωσης. 

Δεν πρόκειται απλώς για έναν διάλογο διδασκάλου και μαθητών, αλλά για την πρώτη ομολογία πίστεως, την πρώτη ριζική θεολογική έκρηξη που αλλάζει το τοπίο της ιστορίας και της ανθρωπότητας.

Ο Ιησούς, προτού κατευθυνθεί προς τα Πάθη, επιλέγει την ερημική περιοχή της Καισαρείας του Φιλίππου. Είναι συμβολική η τοποθεσία: μακριά από την Ιερουσαλήμ και τη βουή των όχλων, σε ένα τοπίο σιωπηλό, όπου η φωνή του εσωτερικού ανθρώπου μπορεί ν’ ακουστεί. Εκεί, με μια ερώτηση σχεδόν αθώα, αρχίζει τη θεολογική δοκιμή: «Τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου;». 

Είναι το υπαρξιακό ερώτημα κάθε εποχής: ποιός είναι ο Ιησούς; Ένας προφήτης, ένας διδάσκαλος, μια ιστορική φιγούρα ή κάτι βαθύτερο, κάτι απόλυτο;
Οι απαντήσεις των μαθητών φέρνουν τη φωνή της κοινής γνώμης: Ιωάννης, Ηλίας, Ιερεμίας, πρόσωπα με βαρύτητα, αλλά ελλιπή. Ο κόσμος στέκεται στο παρελθόν, βλέπει τον Χριστό μέσα από παλιές κατηγορίες. Είναι η φυσική τάση του ανθρώπου να περιγράφει το άγνωστο με όρους του γνωστού. Όμως ο Χριστός οδηγεί τους μαθητές πέρα από τα κλισέ, τους προκαλεί να εγκαταλείψουν τις μεταβιβασμένες απαντήσεις: «ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγετε εἶναι;». Είναι η στιγμή της προσωπικής αλήθειας.

Ο Σίμων Πέτρος δεν απαντά με συλλογισμό, αλλά με αποκάλυψη: «Σύ εἶ ὁ Χριστός, ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος». Η απάντηση δεν είναι προϊόν ανάλυσης, αλλά καρπός θείας φώτισης. Ο Ιησούς το βεβαιώνει: «σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι…». Η πίστη, λέει ο Χριστός, δεν είναι επίτευγμα του ανθρώπου, αλλά δωρεά του Πατέρα. Είναι μια υπαρξιακή διάνοιξη, όπου ο άνθρωπος συναντά την Αλήθεια όχι ως ιδέα, αλλά ως πρόσωπο.

Η ομολογία του Πέτρου γίνεται η απαρχή μιας νέας τάξης πραγμάτων: «σὺ εἶ Πέτρος, καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ οἰκοδομήσω μου τὴν ἐκκλησίαν». Η Εκκλησία, κατά τον Χριστό, δεν οικοδομείται πάνω σε ανθρώπινους θεσμούς, αλλά πάνω στην αναγνώριση της Θεότητας του Χριστού. Είναι ένα σώμα ζωντανό, θεμελιωμένο σε μια αλήθεια που δεν μπορεί να καταλυθεί «καὶ πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς».

Η απονομή των «κλειδῶν» στον Πέτρο δεν είναι απλώς εξουσιοδότηση, αλλά βαθιά πνευματική ανάθεση. Το "να δένει και να λύνει" στη γη και στον ουρανό δεν σηματοδοτεί εξουσιαστική δύναμη, αλλά διακονία κρίσεως και συγγνώμης. Στην καρδιά της Εκκλησίας τίθεται η ελευθερία και η μετάνοια. Ο Πέτρος, που θα αρνηθεί τον Χριστό αλλά και θα μετανοήσει, καθίσταται ο πρώτος μεταξύ των αδερφών όχι γιατί είναι άμεμπτος, αλλά γιατί αποδέχεται την αποκάλυψη και μεταστρέφεται.

Ψυχολογικά, το απόσπασμα εικονογραφεί την εσωτερική πορεία του ανθρώπου από τη σύγχυση προς τη βεβαιότητα, από τη φήμη προς την πίστη, από το εξωτερικό βλέμμα προς την εσωτερική θέα. Κάθε πιστός, όπως ο Πέτρος, καλείται να διαβεί αυτή τη διαδρομή: να απαντήσει στο ερώτημα του Χριστού όχι με λόγια δανεικά, αλλά με προσωπική μαρτυρία. Η πίστη είναι εμπειρική συνάντηση, όχι αφηρημένη αποδοχή.
Η φράση «ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» έχει ιδιαίτερη θεολογική δύναμη: απορρίπτει τον Θεό ως έννοια ή ως παρελθούσα αρχή και τον αναγνωρίζει ως τον Ζώντα, τον Παρόντα, τον Ενεργούντα. Αυτή είναι και η εκκλησιολογική θεμελίωση: η Εκκλησία ζει, επειδή είναι ενωμένη με τον Ζώντα Θεό· δεν είναι μουσείο, ούτε ίδρυμα, αλλά Σώμα Χριστού.

Η θεολογική κορύφωση του χωρίου, όμως, συναντά και μια λογοτεχνική τελειότητα. Η μετάβαση από το «σὺ εἶ Πέτρος» στο «ἐπὶ ταύτῃ τῇ πέτρᾳ» συνιστά λογοπαίγνιο με υπαρξιακή βαρύτητα. Ο Πέτρος είναι «πέτρα» όχι από μόνος του, αλλά εξαιτίας της πίστης του· και η Εκκλησία οικοδομείται όχι πάνω στο πρόσωπο, αλλά στην ομολογία. Αυτή είναι η συντακτική και σημασιολογική μεγαλοφυΐα του κειμένου: το «εἶ» δεν δηλώνει απλώς ταυτότητα αλλά αποστολή.

Η φράση «πύλαι ᾅδου οὐ κατισχύσουσιν» υπογραμμίζει πως η Εκκλησία δεν είναι προορισμένη να αμύνεται, αλλά να νικά. Οι πύλες είναι σημεία άμυνας άρα ο Χριστός δεν υπόσχεται μια Εκκλησία κλεισμένη στον εαυτό της, αλλά μια δύναμη που θραύει τα δεσμά του θανάτου. Εδώ συναντιούνται η θεολογία της Ανάστασης και η ανθρωπολογική ελπίδα: ο άνθρωπος δεν είναι δεμένος στο θάνατο, αλλά προορισμένος για ζωή.

Οι Απόστολοι δεν είναι απλώς θεμελιωτές, αλλά μάρτυρες. Και ο Πέτρος, ως πρώτος εξ αυτών, παραμένει εμβληματική μορφή της πίστης που δεν είναι θεωρία, αλλά σχέση· που δεν είναι βεβαιότητα, αλλά εμπιστοσύνη.
Στο τέλος, η ερώτηση του Χριστού «εσείς ποιός λέτε πως είμαι;» δε σβήνει στο παρελθόν. Παραμένει ζωντανή, απαιτητική, απευθυνόμενη στον καθένα μας. Κι ίσως, κάθε φορά που απαντούμε με ειλικρίνεια, μια νέα Εκκλησία θεμελιώνεται μέσα μας όχι ως οικοδόμημα, αλλά ως ζώσα εμπειρία της Αλήθειας.