Η φανουρόπιτα δεν είναι απλώς ένα έδεσμα, ούτε μόνο μια λαϊκή συνήθεια που επιβιώνει μέσα στους αιώνες· είναι ένα σύμβολο, μια μυστική πράξη μνήμης και αποκάλυψης, μια προσευχή που ζυμώνεται με αλεύρι και πίστη, με λάδι και δάκρυ, με την ανάγκη του ανθρώπου να φανερωθεί το κρυμμένο, να επιστρέψει το χαμένο, να λυτρωθεί το ανεξόφλητο χρέος των ψυχών.
Η εκκλησιαστική παράδοση συνέδεσε τη φανουρόπιτα με τον άγιο Φανούριο, εκείνον που φανερώνει τα απόκρυφα. Μα στην ουσία, πίσω από την απλή χειρονομία της νοικοκυράς που ανακατεύει τα υλικά, κρύβεται μια κοσμική θεολογία: ο άνθρωπος καταθέτει στον Θεό το έργο των χειρών του, για να γίνει αυτό δοχείο χάριτος. Το ψωμί της καθημερινότητας μεταποιείται σε λειτουργικό σώμα προσευχής.
Η φανουρόπιτα αγγίζει τον πυρήνα της ανθρώπινης υπαρξιακής αγωνίας: όλοι κρύβουμε απώλειες, μνήμες, σκιές, πράγματα που χάσαμε στον δρόμο μας και που νοσταλγούμε. Το τελετουργικό της παρασκευής, με τις συγκεκριμένες αναλογίες και την ταπεινή ιεροπραξία, γίνεται τρόπος να συμβολίσουμε την ελπίδα· να πούμε πως τίποτε δεν χάνεται οριστικά, πως υπάρχει μια μυστική τάξη που επαναφέρει στη θέα το λησμονημένο. Είναι μια θεραπεία της κοινότητας, μια γέφυρα ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο, ανάμεσα στο παρόν και την απώλεια που σκιάζει το παρελθόν.
Η φανουρόπιτα είναι η επιβεβαίωση ότι ο κόσμος δεν είναι μόνο ύλη αλλά και νόημα· ότι η τροφή δεν είναι μόνο κατανάλωση αλλά και μυστήριο. Στον άρτο της φανουρόπιτας συναντιέται το ανθρώπινο με το Θεϊκό, η ανάγκη με την ελπίδα, το αίτημα της ύπαρξης με την απάντηση της χάριτος. Ο άνθρωπος, διαλέγεται με τον ίδιο τον Θεό, ζητώντας να του φανερωθεί η οδός του, όπως κάποτε στο Σινά ο Μωυσής είδε τη βάτο να πυρπολείται χωρίς να αφανίζεται.
Το έθιμο αυτό λειτουργεί ως δεσμός κοινότητας. Η πίτα προσφέρεται στην εκκλησία, μοιράζεται στους πιστούς, γίνεται κοινός καρπός και όχι ιδιωτική απόλαυση. Έτσι, το προσωπικό αίτημα του καθενός εντάσσεται στη μεγάλη σύναξη του λαού του Θεού. Η απώλεια, ο καημός, η αναζήτηση ενός ανθρώπου, ενός αντικειμένου ή μιας χαμένης εσωτερικής ειρήνης δεν είναι μόνο ιδιωτική υπόθεση· είναι μέρος του συλλογικού σώματος, που πονά και χαίρεται ενωμένο.
Η φανουρόπιτα είναι επίσης μια μυστική παιδαγωγία της καρδιάς. Διδάσκει την ευγνωμοσύνη, την υπομονή, την ταπείνωση. Μας υπενθυμίζει ότι ακόμη και οι πιο απλές κινήσεις, μπορούν να γίνουν δρόμος σωτηρίας όταν γίνονται με αγάπη. Στην εποχή της βιασύνης και της λήθης, το έθιμο αυτό καλεί σε στάση, σε εσωτερική σιωπή, σε συμμετοχή στο μυστήριο του χρόνου που ωριμάζει το νόημα.
Η φανουρόπιτα είναι, τελικά, ένας ύμνος στη φανέρωση. Όχι μόνο στην εύρεση των χαμένων αντικειμένων, αλλά στη φανέρωση του εαυτού, στη φανέρωση της χάριτος μέσα στον κόσμο, στη φανέρωση ότι η ζωή έχει έναν αόρατο ιστό που δένει όλες τις εμπειρίες μας σε ενότητα. Ο άγιος Φανούριος δεν είναι μόνο προστάτης των πραγμάτων που χάθηκαν, αλλά και μάρτυρας ότι το Θεϊκό φώς μπορεί να λάμψει, ακόμη και μέσα στο σκοτάδι της λήθης και του θανάτου.
Έτσι, κάθε φανουρόπιτα είναι ένας μικρός λειτουργικός ύμνος, ένας ποιητικός τρόπος να πει ο άνθρωπος στον Θεό: «Μη με αφήσεις στη λήθη, φανέρωσε μου τη δική Σου αιωνιότητα». Είναι ένα ψωμί που ζυμώνεται με την ελπίδα, ψήνεται με την προσευχή, και μοιράζεται με την αγάπη· μια κρυφή ομολογία πίστεως ότι τίποτε δεν χάνεται, ότι όλα μπορούν να αποκατασταθούν, μέσα στο άπλετο φώς της Θείας Βασιλείας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου